TÜRKİYE'DE 1980 SONRASI KAMU KESİMİ İÇ BORÇLANMASININ ÖZEL SEKTÖR YATIRIM VE TASARRUFLARI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Borçlanma; günümüzde, hemen hemen her ülkede kullanılan önemli bir finansman aracıdır. Vergi gelirlerinin yetersiz kalması sonucu devletler artan ihtiyaçlarını karşılamak için borçlanmakta ve bu şekilde harcamalarını finanse etmektedir. Türkiye'de 1980 öncesinde kamu, finansman açıklarında Merkez Bankası kaynaklarına yönelirken, 1980 sonrasında ağırlıklı olarak iç borçlanmaya yönelmiştir. Kamunun artan oranda borçlanması sonucu borçlanma faizleri yükselmiş, böylece özel kesimin yüksek faizle fon sağlama olanakları azalmıştır. Özellikle 1990'lı yıllar boyunca konsolide bütçe gelirleri içinde yatırım harcamalarının payı azalırken, faiz ödemelerinin payı artmıştır. Böylece iç borçlanma süreci bir yandan ülkenin üretim kapasitesinin ve verimliliğinin artırılmasına engel oluşturarak üretimin azalmasına yol açmış; bir yandan da gelir dağılımı eşitsizliğini artırmıştır. Kamu açıklarının finansmanında en fazla kullanılan yöntemlerden biri olan iç borçlanma miktarı, faiz oranları, borçlanmanın kaynağı ve borcun vadesi ekonominin makro dengelerini olumsuz yönde etkilemiştir. Türkiye'de devletin aşırı derecede borçlanması, Türkiye ekonomisinde yaşanan krizlerin de en önemli nedeni olmuştur. Bu kapsamda çalışmada 1980-2006 yılları arasında iç borçların gelişimi neticesinde iç borçların etkileri ele alınarak incelenmektedir. Çalışmanın amacı; 1980 sonrası artan kamu kesimi iç borçlanmasının özel sektör yatırım ve tasarrufları üzerindeki etkisini tespit etmektir. Özellikle iç borçlanmaya bağlı olarak artan iç borç faiz oranlarının özel yatırımlar üzerinde azaltıcı etkisinin olduğu görülmüştür. Çalışmada 1989-2006 yılları arasındaki iç borçların ekonomik etkileri özellikle yatırımlarda meydana gelen değişmeler ele alınarak değerlendirilmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak, devletin iç piyasalardan borçlanması; borçlanmanın maliyeti olan faizlerin artmasına ve dolayısıyla özel sektörce reel ekonomide yapılması planlanan yatırımların dışlanarak, tasarrufların kamu borçlanma kağıtlarına yönelmesine sebep olurken, ulusal tasarrufların kamu açıklarının finansmanında kullanılması, kamu kesiminin borçlanma gereksinimini daha da maliyetli hale getirip özel sektör yatırımları üzerinde bir dışlama etkisi meydana getirmiştir