Experiences from the past: a debate on higher education reform in the second polish republic

The current debate on the reform of higher education is reminiscent of the discussion in the Second Polish Republic from 1932 to 1933. At the time, the Ministry of Religions and Public Education headed by Janusz Jędrzejewicz, who was a collaborator of Józef Piłsudski, prepared a controversial project. It strengthened the role of the minister but limited the autonomy of the university and the rights of students. The academic milieu was galvanized. Professors wrote statements of protest to convince politicians to change their minds. Students organized strikes and demonstrations, and attacked supporters of the reform. These actions were ineffective, and in 1933 the new law on academic schools came into force. As a result, many university chairs and departments were liquidated. The minister dismissed professors who were regarded as opponents of the ‘Sanation’ regime. The law had almost no positive effect. Today it is important to ensure that the fatal errors from the 1930s are not repeated.JOANNA SADOWSKA – historyk i politolog, doktor habilitowany w Instytucie Historii i Nauk Politycznych Wydziału Historyczno-Socjologicznego Uniwersytetu w Białymstoku. Dziekan tego wydziału. Specjalizuje się w historii najnowszej Polski. Prowadzi badania dotyczące problemu polityki państwa wobec młodego pokolenia, w tym dziejów szkolnictwa w okresie międzywojennym (m.in. książka Ku szkole na miarę Drugiej Rzeczypospolitej. Geneza, założenia i realizacja reformy Jędrzejewiczowskiej, Białystok 2001) oraz działalności oficjalnych organizacji młodzieżowych w PRL [m.in. książka „Sercem i myślą związani z Partią”: Związek Młodzieży Socjalistycznej (1957-1976). Polityczne aspekty działalności, Warszawa 2010]. Ponadto bada dzieje regionu i miasta Białegostoku (współautorka Historii Białegostoku, Białystok 2012, czy książki Kres świata białostockich Żydów, Białystok 2013) oraz płaszczyznę nieformalną kontaktów polsko-radzieckich.Wydział Historyczno-Socjologiczny, Uniwersytetu w BiałymstokuArchiwum Akt Nowych w Warszawie, zesp. MSW 1918–1939, sygn. 855.I. Czuma, Reforma akademicka z 1933 roku (historia, przemówienia, tekst ustawy), Warszawa 1934.Jeszcze o sprawie wolności szkół wyższych, Kraków 1933.W obronie wolności szkół akademickich, Kraków 1933.Sprawozdanie stenograficzne z 74 pos. Sejmu z dn. 12 stycznia 1933.Sejm RP. Okres III. Druk nr 648.Dziennik Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej, 1920, nr 72, poz. 494.Dziennik Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej, 1933, nr 29 poz. 247.Dziennik Urzędowy MWRiOP 1933–1937.Dzieje Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza 1919–1969, Poznań 1972Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1915–1939, pod red. A. Garlickiego, Warszawa 1982, s;Jaczewski B., Polityka naukowa państwa polskiego w latach 1918–1939, Wrocław 1978.Jastrzębski J., Państwowe szkolnictwo akademickie II Rzeczypospolitej. Zagadnienia systemowe, Kraków 2013.Konferencje Rektorów szkół akademickich w Polsce w latach 1919–1931, Warszawa 1932.Massalski A., Uniwersytet Jagielloński wobec ustawy o szkołach akademickich z roku 1933, „Studia Historyczne” 1968, z. 1, s. 33-70.Oświata, szkolnictwo i wychowanie w latach II Rzeczypospolitej, pod red. K. Poznańskiego, Lublin 1991.Muszyński W. J., Blokada Uniwersytetu Warszawskiego, http://www.onr.czyz.org/artykul-1-t-blokada-uniwersytetu-warszawskiego.html [dostęp: 02.09.2017].Pilch A., Studencki ruch polityczny w Polsce w latach 1932–1939, Warszawa-Kraków 1972.Przeniosło M., Dochody nauczycieli państwowych szkół akademickich w II Rzeczypospolitej (na przykładzie matematyków), „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 2008, T. LXVIII, s. 35-62.Szkoły wyższe i ich finanse w 2016 r., http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/edukacja/edukacja/szkoly-wyzsze-i-ich-finanse-w-2016-r-,2,13.html [dostęp: 20.09.2017].Szulakiewicz W., Wolność nauki i autonomia uniwersytetów w świetle dyskusji nad ustawą z 15 III 1933 roku, „Kwartalnik Pedagogiczny” 1995, nr 4, s. 245-253.Uniwersytet Warszawski w latach 1915/16 – 1934/35. Kronika, opr. T. Manteuffel, Warszawa 1936.Zamojska D., Konferencje Rektorów Szkół Akademickich w Polsce 1918–1939, „Rozprawy z Dziejów Oświaty”2004, nr 43, s. 113-164.4031634