Tarım İşçilerinin Yaşam Koşulları, Sağlık Algısı, Sağlık Okuryazarlığı Düzeyleri ve İlişkili Faktörler

Bu çalışma Aydın İli Baltaköy mahallesinde yaşayan tarım işçilerinin yaşam koşulları, sağlık algısı, sağlık okuryazarlığı ve ilişkili faktörleri belirlemek amacıyla yapılmış kesitsel bir çalışmadır. Araştırmanın anket uygulaması Aydın İli Baltaköy mahallesinde yaşayan tarım işçileri ile Eylül 2018-Mayıs 2019 tarihleri arasında yürütülmüştür. Araştırmanın evrenini 915 kişi; örneklemi ise 269 kişi (155 erkek, 114 kadın) oluşturmuştur. Araştırmada veri toplama aracı olarak 27 soruluk anket formu ve Sağlık Algısı Ölçeği ve Avrupa Okuryazarlık Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma öncesi örneklem grubuna benzer özellik taşıyan Aydın İli Kuruköy mahallesinde ön uygulama yapılmış ve soruların anlaşılabilirliği değerlendirilmiştir. Araştırma öncesi Aydın valiliğinden, Baltaköy Muhatalığından izin ve Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulu‟ndan resmi izinler alınmıştır. Gönüllülerden yazılı onam ve araştırmada kullanılan ölçeklerle ilgili araştırmacılardan gerekli izinler alınmıştır. Elde edilen veriler SPSS 21.0 programında ve bilgisayar ortamında değerlendirilmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde; tanımlayıcı istatistiksel analizler (Mod, Medyan, Aritmetik Ortalama, standart sapma, sıklık, yüzdelik), normal dağılım gösteren karşılaştırmalarda Student-T test, One Way ANOVA (post hoc- Bonferroni), Pearson Correlation test; normal dağılım göstermeyen karşılaştırmalarda Mann Whitney U ve Kruskal Wallis H test kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarından elde edilen bulgulara göre; katılımcıların %42,4'ü (n=114) kadın, %57,6'sı (n=155) erkek olup yaş ortalamaları 50,89±13,88’dir. Katılımcıların %82,9’u (n=223) evli, % 59,8’i (n=161) ilkokul mezunudur; % 61,7’si (n=193) ekonomik durumunun gelir gidere denk olduğunu belirtmiş ve % 81,8‘inin (n=220) sosyal güvencesi vardır; %86,6’sı (n=233) çekirdek aileye sahip olup %35,3’ünün (n=95) üç çocuğu vardır. Yüksek eğitim düzeyine sahip olanların, hazır su kullananların, tarım işi sırasında maske kullananların, tulum giyenlerin ve tarım işi sonrasında duş alanların ve tarım işlerini sürdürürken önlem alanların, akrep ve yılan sokması yaşamayanların, kronik hastalığı olanların, sürekli kullandığı ilaç olmayanların sağlık okuryazarlığı düzeyi yüksek . xi bulunmuştur. Doğalgaz ile ısınanların, yeterli ve dengeli beslenmeyenlerin, güneş çarpması yaşayanların, sağlık durumunu orta olarak değerlendirenlerin sağlık algısı düzeyleri yüksek bulunmuştur. Bu sonuçlar doğrultusunda azınlık olarak görülen fakat tarım ülkesi olduğumuz düşünüldüğünde hiçte az olmayan tarım işçilerine yönelik çalışmalar arttırılmalı sağlık okur yazarlığı ve sağlık algı düzeyleri değerlendirilmeli riskler belirlenmelidir.İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY SAYFASI i TEŞEKKÜRLER ii İÇİNDEKİLER iii SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ vi ŞEKİLLER DİZİNİ vii TABOLLAR DİZİNİ viii ÖZET x ABSTRACT xii 1. GİRİŞ 1 2. GENEL BİLGİLER 4 2.1. Tarım ve tarım işçiliği kavramı 4 2.1.1. Konvansiyonel (endüstriyel) Tarım 5 2.1.2. Organik tarım 5 2.1.3. Dünya’da ve Türkiye’de Tarım İşçiliği 6 2.2. Tarım işçiliğinin sınıflandırılması 6 2.3. Tarım işçilerinin karşılaştıkları Riskler 7 2.3.1. Fiziksel riskler 8 2.3.1.1. Gürültü 8 2.3.1.2. Aydınlatma 8 2.3.1.3. Titreşimler 9 2.3.2. Kimyasal Riskler 9 2.3.2.1. Pestisitler 10 2.3.2.2. Tozlar 11 2.3.3. Ergonomik Riskler 13 2.3.4. Termal Riskler 14 2.3.4.1. Isı Bozukluğu 14 2.3.4.2. Sıcak Çarpması 15 2.3.4.3. Isı Krampları 15 2.3.5. Barınma ve Beslenme Kaynaklı Riskler 15 2.4. Tarıma Bağlı Sağlık Sorunları 16 2.4.1. Solunum Sistemi Sorunları 17 2.4.2. Deri Sorunları 17 iv 2.4.3. Kas-İskelet Sistemi Sorunları 17 2.4.4. Psikososyal Sorunlar 17 2.4.5. Karsinojen Sorunlar 18 2.4.6. Kazalar 19 2.4.6.1. Makine Kaynaklı Kazalar 20 2.4.6.2. Elektrik kaynaklı kazalar 21 2.4.6.3. Hayvan Kaynaklı kazalar 21 2.5. Sağlık Okuryazarlığı 21 2.6. Tarım İşçilerinin Sağlığına Yönelik Alınabilecek Önlemler 22 2.7. Halk Sağlığı Hemşireliği Açısından Bakış 23 3. GEREÇ VE YÖNTEMLER 25 3.1. Araştırmanın Tipi 25 3.2. Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Zaman 25 3.3. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi 25 3.4. Araştırmaya Alınma Kriterleri 25 3.5. Araştırmadan Dışlanma 25 3.6. Araştırma Soruları 26 3.7. Araştırmada Kullanılan Veri Toplama Araçları 26 3.7.1. Anket Formu 26 3.7.2. Sağlık Algısı Ölçeği 26 3.7.3. Avrupa Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği-TR 26 3.8. Araştırmanın Ön Uygulaması 27 3.9. Araştırmanın Uygulama Planı 27 3.10. Araştırmanın Etik Yönü 27 3.11. Araştırmanın İstatistiksel Değerlendirilmesi 28 4. BULGULAR 29 5. TARTIŞMA 45 6. SONUÇ VE ÖNERİLER 65 KAYNAKLAR 67 EKLER 82 EK 1. Anket Formu 82 EK 2. Sağlık Algısı Ölçeği 84 EK 3. Avrupa Sağlık Okuryazarlığı-Tr Ölçeği 85 v EK 4. Etik Kurul İzin Yazıları 88 EK 5. Valilik İzin Yazıları 89 EK 6. Sağlık Algısı Ölçeği İzini 91 EK 7. Avrupa Sağlık Okuryazarlığı-Tr Ölçeği İzini 92 EK 8. Bilgilendirilmiş Gönüllü Olur Formu 93 ÖZGEÇMİŞ 9