Í átt að sjálfbærri orkuþróun: sjálfbærnivísar og þátttaka haghafa

Sustainable energy development is a cross-cutting policy objective with the ultimate aim of a sustainable energy future. However, what that future involves and how it can be reached is unclear. The aim of this PhD thesis is to address the question of what a sustainable energy future entails and how stakeholders can track progress towards sustainable energy development. The concept of sustainable energy development is inherently vague, and its meaning has evolved considerably. In this research, two approaches were developed to capture the meaning of sustainable energy development. A general definition of the concept was captured through a comprehensive literature review with citation analysis and a context-specific definition through stakeholder engagement. While these two definitions largely aligned, they also highlighted that sustainable energy development can vary significantly between energy systems. A mixed approach of semi-structured interviews, focus groups, and a Delphi survey was demonstrated as a useful approach to identify opportunities and pressing challenges for energy development within a particular setting. A thorough review of existing indicators for sustainable energy development and indicator selection methodologies showed that there is room for improvement. Therefore, a new approach to indicator selection rooted in stakeholder engagement was developed. Based on stakeholder input, a context-specific set of indicators for sustainable energy development can be selected that reflects the relevant challenges and priorities. Thereby, stakeholders’ ownership and acceptance of the resulting indicators can be increased. A successful set of sustainability indicators can be used to monitor progress, inform actions, and communicate issues. The integration of sustainability indicators, a dynamic model and multi-criteria decision analysis can enable the analysis of alternative energy futures and identification of a desirable development path.Sjálfbær orkuþróun er forsenda þess að ná sjálfbærri orkuframtíð. Óljóst er hvað sú framtíð felur í sér eða hvernig skuli ná þangað. Markmið þessarar doktorsrannsóknar var að rýna hvað sjálfbær orkuframtíð hefur í för með sér og hvernig haghafar geta mælt árangur í átt að sjálfbærri orkuþróun. Hugtakið sjálfbær orkuþróun er í eðli sínu óskýrt og skilningur á því hefur breyst og þróast umtalsvert í gegnum árin. Í rannsókninni var tvenns konar nálgun þróuð í þeim tilgangi að fanga merkingu hugtaksins. Yfirgripsmikil rýni á vitneskju sem er til staðar með tilvitnanagreiningu leiddi til almennrar skilgreiningar. Samtal við haghafa leiddi til sértækrar skilgreiningar. Þrátt fyrir að þessum skilgreiningum svipi hvorri til annarrar, sýndi greiningin að sjálfbær orkuþróun fyrir eitt orkukerfi þarf ekki að vera heimfæranleg á annað orkukerfi. Blönduð aðferð af viðtölum, rýnihópum og Delphi könnun getur verið nytsamleg nálgun til að greina tækifæri og aðkallandi áskoranir fyrir orkuþróun í vissu samhengi. Ítarleg rýni á núverandi vísum fyrir sjálfbæra orkuþróun og aðferðafræði við val þeirra sýndi fram á svigrúm til úrbóta. Því var ný nálgun við val á sjálfbærnivísum þróuð sem byggist á þátttöku haghafa. Mögulegt er að velja sjálfbærnivísa sem endurspegla viðeigandi tækifæri og áskoranir fyrir orkuþróun með samtali við haghafa. Með því er eignarhald og skilningur haghafa á vísunum einnig aukinn. Árangursríkt sett af sjálfbærnivísum getur mælt árangur, upplýst aðgerðir og miðlað mikilvægum upplýsingum. Með samþættingu sjálfbærnivísa, kviks kerfislíkans og rýni á margþættri ákvarðanatöku er mögulegt að greina mismunandi sviðsmyndir og bera kennsl á hverjar þeirra fela í sér sjálfbæra orkuframtíð.This Ph.D. thesis would not have been possible without the financial support provided by Rannís – The Icelandic Centre for Research (grant number: 163464-051), Landsvirkjun – The National Power Company of Iceland, Vegagerðin – The Icelandic Road and Coastal Administration, the Eimskip University Fund, and Félag háskólakvenna – the Icelandic national federation of Graduate Women International. These funding bodies provided various grants throughout my studies that enabled my research activities over the past three and a half years