Foricoenia Jana Kochanowskiego – w kręgu gatunkowej i tematycznej varietas

Artykuł został opublikowany w serii "Humanizm. Idee, nurty, paradygmaty humanistyczne w kulturze polskiej"Przedmiotem rozważań autorki są Foricoenia Kochanowskiego w wydaniu z 1584 roku oraz koncepcja i konstrukcja zbioru, na który składają się utwory nawiązujące do antycznych wzorców z Antologii greckiej oraz łacińskich poetów, Katullusa, Horacego i zwłaszcza Marcjalisa. Tytuł tomu wprowadza tematykę biesiadną, co potwierdzają liczne odniesienia także w samych utworach. Całość została skomponowana w oparciu o zasady: różnorodności wątków tematycznych (varietas) oraz obfitości problemów swobodnie łączących się ze sobą na podobieństwo biesiadnych dyskusji (abundantia). Kochanowski przedstawia swoje utwory jako pozostające w dialogu z twórczością epigramatyczną Marcjalisa, będącego autorem zbioru Domicoenia. Zarówno Foricoenia Kochanowskiego, jak i jeden z punktów odniesienia, czyli Domicoenia, służą refleksjom o charakterze estetycznym i filozoficznym, rzadziej przywoływana jest tematyka bieżąca. Zasadniczo wyrażać mają „mikrofilozofię” zamkniętą w krótkiej formie epigramatycznej. Według autorki tematyka biesiadna staje się także pretekstem do refleksji o charakterze metaliterackim, autotematycznym. Pod pozorem biesiady poeta tworzy gęstą sieć świadomych odwołań do tradycji literackiej. W obrębie ramy biesiadnej uprawdopodobnione zostaje także przemieszczanie tematyki poważnej z żartobliwą. Inną zasadą organizującą zbiór jest forma agonu, stojąca za różnorodnością tematyczną mającą być refleksem uczestników spotkania prześcigających się w ciekawszym ujęciu tematu. Możliwe jest także, jak proponuje autorka, odczytanie biesiadnej topiki w sensie przenośnym: jako uczty, podczas której spotykają się czytelnik i autor, a tytułowe „ucztowanie poza domem” – również jako autotematyczne „pożywianie się” u innych autorów.Monika Szczot Jan Kochanowski’s Foricoenia – Within the Genre and Thematic Varietas The author reflects on Jan Kochanowski’s Foricoenia in the 1584 edition and on the concept and construction of the collection, made up of works referring to ancient patterns from the Greek Anthology and Latin poets, Catullus, Horace and especially Martial. The title of the volume introduces festive themes, which is confirmed by numerous references in the texts themselves. The whole was composed based on the principles of: the diversity of thematic threads (varietas) and the abundance of problems freely connecting with each other like discussions at the dinner table (abundantia). Kochanowski presents his poems as being in dialogue with epigrams of Martial, the author of the Domicoenia collection. Both Kochanowski’s Foricoenia and one of the reference points, Domicoenia, served for aesthetic and philosophical reflection, current topics were less frequently referred to. Basically, they were supposed to express ‘microfilosophy’ closed in a short epigrammatic form. According to the author, festive themes also become a pretext for reflection of a metaliteratic, autothematic nature. Under the guise of feasts, the poet creates a dense network of conscious references to literary tradition. Within this framework, the transfer of serious and light subjects was also probable. Another principle organizing the collection is the form of agon behind the thematic diversity being a reflection of meeting participants competing in a more interesting perspective. It was also possible, as the author suggests, to read festive topics in a figurative sense: as a feast, during which the reader and author meet, and the title ‘feasting outside home’ – also as automatic ‘banqueting’ at other authors.Ewa Kuczyńsk