Osmanlı'dan günümüze Sancak bölgesi

Balkanların merkezindeki Sancak bölgesi ya da tarihi ismiyle Yeni Pazar Sancağı hem halkı Müslüman olan Bosna-Hersek, Arnavutluk ve Kosova, hem de halkı Hıristiyan olan Sırbistan ve Karadağ'a komşu olmasından dolayı özel öneme sahip olan bir bölgedir. Ayrıca Doğu ve Batı Avrupa'yı birbirine bağlayan stratejik konumu ve Adriyatik'e açılan önemli bir kavşak noktası olması sebebiyle tarihin her döneminde gündemde olmuştur. 1912 yılındaki Birinci Balkan Savaşı'na kadar Sancak bölgesi Osmanlı İmparatorluğu'nun bir parçasıydı. Bölge, Osmanlı yönetimi boyunca Bosna'ya bağlı bir vilayet olarak kaldı. Sancak bölgesi, Osmanlı egemenliğinin Balkanlar'da sarsılmaya başlamasıyla yaşanan olaylar sonucunda Kosova vilayetine bağlandı. Osmanlı yönetiminde özerk bir yapıya sahip olan Sancak bölgesi, devletin bölgeden çekilmesiyle beraber özerkliğini kaybetmiştir. Sancak bölgesi, Osmanlı'nın Balkanlar'da en son terk ettiği yerdir. Balkan Savaşı sırasında 1912'de Osmanlılar Yeni Pazar'dan çıkmıştır. Sancak bölgesi, Osmanlı hakimiyetinden çıktıktan sonra ayrı bir siyasi birim olma özelliğini kaybetmiştir. Bu yönetsel bölünme 1912 yılında I. Balkan Savaş'ından sonra gerçekleşmiştir. Bu savaştan önce Osmanlı'nın bir parçası olan Sancak, bölünmesinden sonra hiçbir özel statüye tabi olmadı ya da herhangi bir şekilde özerklik elde edemedi. Buna rağmen Sancak'ın Boşnak nüfusu güçlü bölgeselcilik duygularına sahiptir. Ekim 1912'de Sırp ve Karadağ orduları tarafından Sancak işgal edildi. 1914 yılından 1918 yılına kadar Sancak, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun kontrolündeydi. 1918 yılında Sırbistan ve Karadağ birleşerek Sırp-Sloven-Hırvat Krallığı'nı kurdular. Bu tarihten sonra Sancak'ın yönetimi Sırp-Sloven-Hırvat Krallığı'na geçti. Görünüşte birleşik bir krallık olsa da, bu devlet Sırbistan'ın "Büyük Sırbistan" hayalinin başlangıç noktasını oluşturuyordu. Sırbistan'la Karadağ arasında yer alan Sancak Bölgesi de bu hayalin bir parçasıydı. Sırbistan için stratejik önemi büyük olan Sancak, Sırp toprağı olarak görülmüş, Boşnak nüfusun çoğunlukta bulunduğu bölgenin bölgesel bir bütünlük arz ettiği görmezden gelinmiştir. Sancak nüfusunda çoğunluğu ele geçirmek isteyen Sırplar Boşnak nüfusun azınlık hale gelmesi hatta yok olması için bölgede yaşayan Boşnakları sürekli baskı altında tutmuştur. Bu süreç ise Yugoslavya Federasyonu döneminde de devam etmiştir. Miloşeviç döneminde etnik soykırım ve katliamların devlet politikası haline gelmesiyle Süleyman Uglanin gibi Sancaklı siyasi liderler özerklik taleplerini daha çok vurgulamaya başlamışlardır. Sancak Demokratik Eylem Partisi (SDA) ve Sancak Boşnak Milli Meclisi (SBMM) aracılığı ile bu doğrultuda mücade etmeye ve seslerini duyurmaya çalışmışlardır. 2006 yılında Karadağ'ın bağımsızlığını ilan etmesiyle, Sancak, Sırbistan ve Karadağ arasında fiziksel ve siyasi sınırlarla bölünmüştür. Federal bir yönetim içerisinde özerk bir bölge olma mücadelesi veren Sancaklılar bölgesel bütünlüklerini de kaybetmişlerdir. Bundan sonra başlayan süreçte Sancak, tekrar birleşme yolunda siyasi mücadelesini sürdürmeye devam edecektir. Anahtar Kelimeler: Sancak, Yeni Pazar, Büyük Sırbistan, etnik soykırım, Sancak Demokratik Eylem Partisi (SDA), Sancak Boşnak Milli Meclisi (SBMM).\ud Sandzak Region or Novi Pazar Sandzak of Ottoman State that locates in the center of Balkans has a special importance because of the neighbours of it. Sandzak is neigbouring with both Bosnia-Herzegovina, Albania and Kosovo consist of Muslim people and Serbia and Montenegro consist of Christian people. Also its location that binds Eastern and Western Europe to eachother and provides access to Adriatic Sea has led the region to become on the agenda all the time. Until the First Balkan War of 1912, Sandzak was a part of the Ottoman Empire. During the centuries of Turkish rule the Sandzak Region remained as a part of the Province of Bosnia. When the Ottoman authority was weakened in the Balkans, Sandzak was engaged to the Vilayet of Kosovo. Sandzak was autonomous entity under the Ottoman rule but when the Ottoman Empire withdrew from the region, Sandzak lost its autonomic structure. Sandzak region was the last place that Ottoman State left in the Balkans. Ottomans left from Novi Pazar Sandzak in 1912 during the Balkan Wars. Sandzak lost its special status as a separate entity when the Ottoman authority ended in the region. This happened in 1912 just after the First Balkan War. From that time to present, Sandzak has never had a special status. In spite of this condition, Bosniak people in Sandzak have strong regionalist feelings. In October 1912, Sandzak was conquered by Serbian and Montenegrin troops. From 1914 to 1918, Sandzak was under the control of Austro-Hungary. In 1918, Serbia and Montenegro united and established the Kingdom of Serbs, Croats and Slovenes. From this time control of Sandzak passed to the Kingdom of Serbs, Croats and Slovenes. Even though it was a kingdom, this state was the starting point of "Greater Serbia" dream of Serbia. Sandzak region, located between Montenegro and Serbia was a part of this dream. Sandzak that had strategic importance for Serbia, was seen as Serbian land. It was ignored that Sandzak had regional unity where Bosniak population was in majority. Serbians who wanted to be predominated population in the region, supressed Bosniaks continuously in order to render Bosniak population minority. This process continued during the Federal Republic of Yugoslavia. Ethnic cleansing and massacres over the Bosniaks had been state policy during the Milosevic time; so political leaders of Sandzak such as Suleyman Uglanin emphasized demands for autonomy heavily. They struggled for this aim via Democratic Action Party of Sandzak and The Bosniak National Council of Sandzak. When Montenegro declared itself as an independent state in 2006, Sandzak was divided between Montenegro and Serbia with political and physical borders. People from Sandzak who struggled for being an autonomous region, had lost their regional unity. From now onward Sandzak would continue political struggle to be united again. Keywords: Sandzak, Novi Pazar, Greater Serbia, ethnic cleansing, Democratic Action Party of Sandzak, The Bosniak National Council of Sandzak