Yoksullukla mücadelede eğitimin rolü: şartlı nakit transferi-ŞNT örneği

Ülkemizde 2001 ekonomik krizi ile birlikte, önceden hüküm süren kurallı, baş edilebilir yoksulluktan yaygın, kuralsız ve baş etmesi zor bir yoksulluğa geçiş yaşanmaktadır. Bu yeni yoksulluk karşında çoğu kez aileler eğitim harcamalarında tasarruf yapmakta, çocuklarını çalışma yaşamına yönlendirmektedir. Bu da uzun vadede gelecek kuşaklar olan çocuklarının yaşam şans ve olanaklarını olumsuz etkilemektedirler. Ancak son yıllarda uluslararası kuruluşların öncülüğünde en yoksul ülkelerde eğitimin yeniden işlevselliğini artırmak ve yoksul çocukların insan sermayelerini geliştirmek için eğitim destek politikalarına uygulamaya koymuşlardır. Şartlı Nakit Programı-ŞNT'de bunlardan biridir. ŞNT, çocuk yoksulluğunu önlemek, çocukların insan sermayelerini güçlendirmek, çalışmalarını engellemek, kadınların aile içi konumlarını güçlendirmek gibi temel amaçları benimsemiştir. ŞNT programı ülkemizde eğitim alanında bir gelir desteği olarak geleneksel burs yaklaşımın dışında bir ilk uygulama olması ve anneler aracılığıyla yürütülmesi bakımından da bir ilktir. Bu çalışma bir alan araştırması örneğinde ŞNT programının, çocuk yoksulluğuyla mücadeledeki yeri, fırsat ve cinsiyet eşitliğini sağlamadaki rolleri bağlamındaki başarısı ele alınmaktadır. Çalışma yedi bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde çalışmanın içeriği, amacı, konusu, hipotezleri, evren ve örneklemi, yöntem ve teknikleri ile birlikte çalışmanın sınırlılıklarıyla ilgili bilgiler verilmektedir. İkinci bölümde, çocuk, eğitim, yoksulluk, çocuk yoksulluğu, sosyal dışlanma-içerme, fırsat eşitliği ve toplumsal cinsiyet eşitliği gibi çocuk yoksulluğunu açıklayan kavramlarla, eğitimin işlevselliğini tartışmada odak olan kuram ve yaklaşımlar tartışılmaktadır. Çalışmanın üçüncü bölümünde, dünyada yoksulluk ve çocuk yoksulluğunun tarihsel gelişimine ait bir çerçeve oluşturulduktan sonra eğitimin yoksullukla mücadeledeki yeri değerlendirilmektedir. Dördüncü bölümde, modernleşme sürecinde Türkiye'de yoksulluk, çocuk yoksulluğu ve yoksulluğu önlemede rol alan eğitim programlar incelenmektedir. Beşinci bölümde, Dünya Bankasının desteği ile 1990'lı yılların başından itibaren birçok az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkede uygulanmaya başlanan şartlı ve şartsız nakit gelir desteği programlarının ülke uygulamaları örnekleri ele alınmaktadır. Ayrıca ülkemizde de 2001 yılında ŞNT kısa adıyla yürürlüğe konan programın uyguma süreci açıklanmaktadır. Altıncı bölümde, ülkemizde ŞNT programından yararlan yoksul aileler ve çocukları ile gerçekleştirilen alan çalışmasının bulguları sunulmakta ve çalışmanın hipotezleri nicel ve nitel araştırma teknikleri ışığında tartışılmaktadır. Son olarak da çalışmanın genel değerlendirmesi yapılmakta, ŞNT programının uygulanışı ve konu ile ilgili öneriler sunulmaktadır. Anahtar Kelimeler: Türkiye'de yoksulluk, çocuk yoksulluğu, eğitim, fırsat ve cinsiyet eşitliği, şartlı nakit transferi-ŞNT.\ud In Turkey, along with the 2001 economic crisis, there has been a transformation towards a widespread and disordered poverty. Confronted with this new poverty, families are inclined to limit expenditures on education and to make their children work, which in return means limited opportunities in the long run. Yet, in the last years, with the leading role of international organizations, education support policies have been put into effect to improve the functionality of education and human capital of children, particularly in the poorest countries. Conditional Cash Transfer (CCT) is one of these policies. The basic objectives of CCT are to alleviate child poverty, to improve human capital of children, to eliminate child labor and to empower women and children within the domestic sphere. CCT is the first practice in Turkey in that, it is an income support for education aside from the traditional scholarship understanding and implemented through mothers. This study focuses on the role of CCT in the struggle with child poverty and its success regarding gender equality and presents the findings of a field study. The thesis is composed of seven chapters. In the first chapter, the subject, content, objective, hypothesizes, research sample, research methods and limitations of the study are put forward. In the next chapter concepts like child, education, poverty, child poverty, social exclusion-inclusion, equality in opportunities, gender equality are explained and core theories and approaches regarding functionality of education are discussed. In the third chapter, historical development of poverty and child poverty in the world is explained and the role of education in struggle against poverty is evaluated. In the fourth chapter, poverty, child poverty and education programs in the alleviation of poverty within the modernization process in Turkey are explored. In the fifth chapter, conditional and non-conditional cash transfers that have been implemented since the 1990s by the World Bank are examined together with the country practices. Additionally, implementation process of the CCT which was put into effect in the year 2001 in Turkey is explored. In the following chapter, the findings of a field study with the poor families and their children benefiting from the CCT are put forward and hypothesizes of the study are discussed in the light of quantitative and qualitative research methods. Finally, a general evaluation is made and recommendations regarding the CCT are put forward. Keywords: Poverty in Turkey, child poverty, education, gender equality and equality in opportunities in education, conditional cash transfer-CCT