Maurycego Mochnackiego rozważania o kulturze i cywilizacji

Early decades of the 19th century were an important time for the European thought, for it was rediscovering the works of e.g. Johann Gottfried Herder. It was also at that time when reflection about terms like culture and civilisation took roots on the Polish ground. It is visible, e.g. in the proposals of Jędrzej Śniadecki or Joachim Lelewel. The conditions in the partitioned Polish lands also led to shaping the thought concerning the meaning of the term “nation.” Questions about the nature of this term, as well as seeking answers (theoretical and practical) concerning the ways of building a sense of national belonging, were encouraged. This article is an attempt at recreating the emic intellectual tools, as well as the terminology, that led Maurycy Mochnacki (a prominent publicist and activist) to publishing his thoughts in a book titled O literaturze polskiey w wieku dziewiętnastym [On Polish Literature in the Nineteenth Cen­tury] in 1830.Pierwsze dziesięciolecia XIX wieku były istotnym okresem dla ówczes­nej myśli europejskiej, przeżywającej ponowne zainteresowanie m.in. pra­cami Johanna Gottfrieda Herdera. W tym samym czasie refleksja dotycząca pojęć takich jak kultura czy cywilizacja coraz wyraźniej była obecna na zie­miach polskich. Pojawiały się np. propozycje Jędrzeja Śniadeckiego czy Joa­chima Lelewela. Warunki panujące w podzielonych zaborami ziemiach pol­skich skłaniały również do rozwijania refleksji na temat tego, czym jest naród. Zachęcały do pytania o jego charakter, ale także do szukania pewnych roz­wiązań (zarówno teoretycznych, jak praktycznych) zmierzających do budze­nia poczucia przynależności narodowej. Artykuł stanowi próbę odtworzenia pewnej części emicznego aparatu pojęciowego i terminologicznego, który wprowadził do swoich rozważań Maurycy Mochnacki, niezwykle aktywny publicysta i działacz społeczny, w wydanym w 1830 roku dziele O literaturze polskiey w wieku dziewiętnastym