Rozumowanie moralne – norma czy wyjątek?

One of the fundamental ethical questions is concerning the nature and method of the human acquisition of the moral knowledge – especially the knowledge about personal and actual obligations hic et nunc. Since ancient times this area of human activity has been called “practical” or “moral reasoning.” At the end of twentieth century there have strated an interesting disputet whether this moral reasoning is necessary and regular (it is a sine qua non condition of every human act) or it is something rare and exceptional, carried out only in extremely difficult and untypical moral situations. In my paper, I’m trying to resolve this dispute by referring to the commonly accepted distinction between reasoning resulting in a “having a reason to act” (implicit reasoning, first-person point of view) and reasoning leading to “give a reason to act” (explicative reasoning, a ­third-person point of view).Czymś fundamentalnym dla etyki jest pytanie o to, w jaki sposób człowiek zdobywa swoją wiedzę o świecie moralnym, w tym przede wszystkim wiedzę na temat tego, co należy w danej sytuacji uczynić. Od czasów starożytnych ten obszar działalności człowieka nazywa się rozumowaniem praktycznym lub moralnym. Pod koniec ubiegłego wieku w świecie anglosaskim toczył się ciekawy spór o to, czy owo rozumowanie moralne ma charakter konieczny (stanowi warunek sine qua non każdego czynu), czy też stanowi coś wyjątkowego, dokonywanego przez podmiot tylko w wyjątkowo zawiłych sytuacjach moralnych. W swoim artykule staram się rozstrzygnąć ten spór, odwołując się do powszechnie przyjmowanego odróżnienia rozumowania prowadzącego do zdobycia racji do działania (rozumowanie implikatywne, pierwszoosobowy punkt widzenia) od rozumowania prowadzącego do wyrażenia tychże racji (rozumowanie eksplikatywne, trzecioosobowy punkt widzenia)