Plangebied Savendonk te Liempde, gemeente Boxtel; archeologisch vooronderzoek: een bureauonderzoek.

In opdracht van ARK Natuurontwikkeling heeft RAAP in mei, juni en juli 2020 een archeologisch bureauonderzoek uitgevoerd voor het plangebied Savendonk te Liempde (gemeente Boxtel). Het plangebied bestaat uit 5 deelgebieden met in totaal een omvang van circa 37 ha. In het plangebied zullen diverse werkzaamheden plaatsvinden met natuurherstel als doel. Het onderzoek vindt plaats in het kader van een omgevingsvergunning. Het plangebied bevindt zich in het dekzandgebied waar de Dommel, in het zuidelijk deel van het plangebied, zich meanderend doorheen snijdt. Bij een te grote afvoer van water kan de Dommel de omliggende lagere gronden doen overstromen. Door onderliggende leemlagen is de grond slecht waterdoorlatend. In een groot deel van het plangebied bevinden zich daarom beek eerdgronden. Op de hogere dekzandruggen en dekzandvlakte heeft de mens het landschap in cultuur gebracht. Eén van de gevolgen daarvan is dat er zich een plaggendek heeft ontwikkeld. Het humeuze plaggendek ontstond vanaf de laatste fase van de late middeleeuwen. Uit de omgeving van het plangebied zijn meerdere archeologische vondsten bekend. Ten noordwesten van het plangebied zijn door de heemkundekring diverse munten gevonden, waaronder een Romeinse munt. Tijdens een begeleiding van graafwerkzaamheden nabi j de Dommel, ten zuidwesten van het plangebied, is een stuk aardewerk uit de bronstijd aangetroffen. Verder heeft men tijdens booronderzoeken en karteringen aardewerk uit de nieuwe tijd gevonden. Bodemkundig waren hier afgetopte podzolen aanwezig. Ten oosten van het plangebied heeft een onderzoek plaatsgevonden om de laatmiddeleeuwse tot nieuwetijdse houtwal in de Geelders te documenteren en te dateren. Een precieze datering bleek niet mogelijk. De houtwal bevindt zich kortbij het plangebied. Het plangebied maakt deel uit van de Bodem van Elde, dat is ontstaan toen diverse dorpen in de omgeving in 1314 de grond in erfpacht van de Hertog van Brabant kregen. Waarschijnlijk waren delen van het plangebied al eerder ontgonnen. In 1465-1466 kreeg de kloosterorde van de Kartuizers diverse gebieden in de Geelders in bezit. Het kerngebied van de houtproductie (opgaand hout en schaarhout) van deze Kartuizers bevond zich in de Geelders. Delen van het landschap uit de middeleeuwen zijn nu nog herkenbaar in de perceleringen en in de houtwallen, zoals de Savendonk en de Schutstraat. Delen van het plangebied zijn in de 19e eeuw en in de jaren 30 van de 20e eeuw herontgonnen en intensiever gebruikt door de aanleg van rabatten. Gespecificeerde verwachting: In delen van het plangebied kunnen kampementen uit het laatpaleolithicum en het mesolithicum onder het plaggendek aanwezig zijn. In drogere delen van het plangebied worden nederzettingen en resten van randactiviteiten verwacht uit het neolithicum tot en met de volle middeleeuwen. Deze kunnen onder het plaggendek of onder de geploegde bouwvoor aanwezig zijn. Daarnaast worden aan het maaiveld sporen van randactiviteiten uit de late middeleeuwen en nieuwe tijd verwacht. Deze resten betreffen nog zichtbare houtwallen, wegen en greppels. Daarnaast kunnen ook greppels, paalkuilen, en andere sporen nog in de grond aanwezig zijn. In het noordelijk deel van deelgebied 4 / Dommeldal kunnen resten van een kasteel aanwezig zijn al is de documentatie hierover tegenstrijdig. In hoofdstuk 3 staat per deelgebied beschreven wat de gespecificeerde archeologische verwachting is. Advies: Het plangebied ligt op het bestemmingsplan in een zone ‘Waarde-Kleinschalig cultuurlandschap’. Bij graafwerkzaamheden moet getoetst worden of o.a. de historisch-geografische samenhang in bijvoorbeeld de kavelstructuur met bijbehorende begroeiing, zandwegenstructuur en rabatten/ slotenpatroon blijft gewaarborgd. Geadviseerd wordt om na te gaan bij de gemeente of op basis van de geplande werkzaamheden een cultuurhistorisch onderzoek noodzakelijk wordt geacht 1 . Indien dit het geval is dient dit onderzoek plaats te vinden voorafgaand op de archeologische vervolgonderzoeken en de geplande werkzaamheden. De adviezen omtrent het archeologische resten zijn als volgt: Als eerste kan men de archeologische resten in situ2 behouden. Het is daarbij van belang dat er zo min mogelijk graafwerkzaamheden plaatsvinden. Mochten er gegraven worden dan adviseren wij om deze vooral plaats te laten vinden in de zones waar weinig archeologische resten verwacht worden, oftewel de zones met alleen resten van randactiviteiten uit de late middeleeuwen en nieuwe tijd. Mochten er graafwerkzaamheden plaatsvinden waarbij mogelijk archeologische resten worden verstoord en die dieper gaan dan 30 cm –mv, wordt er een vervolgonderzoek aanbevolen. Bij het plaatsen van bomen, hekken, boomlijken3 en het dempen van de sloten zal het archeologisch niveau niet of nauwelijks aangetast worden en wordt dus geen vervolgonderzoek geadviseerd. In hoofdstuk 4.2 staat per deelgebied aangegeven wat precies geadviseerd wordt. In figuur 14 staan de adviezen visueel weergegeven. Mocht er onverwacht tijdens de graafwerkzaamheden archeologische resten aangetroffen worden dan is conform artikel 5.10 van de Erfgoedwet aanmelding van de desbetreffende vondsten bij de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap c.q. de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed verplicht (vondstmelding via ARCHIS). Dit rapport geeft (selectie)adviezen. Het is aan de bevoegde overheid, de gemeente Boxtel, deze al dan niet over te nemen in de vorm van een (selectie)besluit