West-Friese Archeologische Rapporten 150

In november 2018 is door Archeologie West-Friesland, in opdracht van de gemeente Enkhuizen, een archeologisch onderzoek uitgevoerd langs de Dijk in Enkhuizen. Aanleiding was de slechte staat van de kademuur ter plaatse. Omdat het om een historische kademuur ging, is de constructie gedocumenteerd. Bij het vervangen van de kademuur vonden bovendien graafwerkzaamheden plaats en hierbij kwamen archeologische sporen aan het licht. De kademuur was ongeveer 18 meter lang en bevond zich langs een gedeelte van het Dijkgrachtje, een sloot langs de noordzijde van de Dijk. De kademuur had een opvallende constructie: niet alleen was de muur erg breed, maar er was ook een rij grote blokken natuursteen in verwerkt. Ten westen van de kademuur wordt de beschoeiing van het Dijkgrachtje gevormd door een lage rij paaltjes, waardoor de zware kademuur nog extra opviel. Uit historische kaarten is bekend dat op deze plek ergens tussen 1560 en 1577 een groot pand is gebouwd met de noklijn parallel aan de straat. Het gebouw stond op het schuine dijktalud, met de achtergevel op de waterlijn. Dit pand is vermoedelijk tussen 1823 en 1832 afgebroken. Voorafgaand aan de archeologische begeleiding werd verondersteld dat de kademuur het restant was van de noordgevel van het pand. Uit de resultaten van het archeologisch onderzoek blijkt dat de kademuur inderdaad samenhangt met het grote pand, maar dat de situatie wat ingewikkelder is dan vooraf gedacht. Parallel aan de kademuur kwam tijdens de begeleiding een zware houten muurfundering tevoorschijn, bestaande uit een baan van eikenhouten palen. Haaks hierop zijn drie lichtere paalfunderingen gevonden, met in ??n geval ook balken op de palen en daarop een stukje muurwerk. Het gaat hier om de funderingen van het grote pand dat zichtbaar is op historische kaarten uit de 16de en 17de eeuw. Uit de kaarten blijkt dat het pand moet zijn gebouwd tussen 1560 en 1577. Op basis van de funderingen kan een rechthoekig gebouw van 20,8 bij 10,5 meter worden gereconstrueerd, dat door binnenmuren in gelijke vakken werd verdeeld. De eikenhouten palen bleken helaas allemaal over tekort jaarringen te beschikken voor dendrochronologisch onderzoek. De balken op de palen leverden een datering op tussen 1562 en 1582 (rond 1571). Dit bevestigt het veronderstelde bouwjaar op basis van de historische kaarten, maar levert geen nauwkeurigere datering op. Onder de kademuur bleek een grote hoeveelheid palen aanwezig te zijn. Zij kunnen op basis van formaat, vorm en houtsoort in verschillende groepen worden verdeeld. Slechts twee van de vijf groepen konden worden gedateerd door middel van dendrochronologisch onderzoek, de andere monsters hadden onvoldoende jaarringen voor onderzoek. Uit het dateringsonderzoek blijkt dat een deel van het hout, rechthoekige eiken palen, is gekapt in 1519/1520. Na afbraak van het pand, op basis van kadastergegevens waarschijnlijk tussen 1823 en 1832, bleef de lage muur met natuursteenblokken gedeeltelijk behouden: de muur is afgebroken tot het niveau van het maaiveld en tevens is een deel aan de westzijde verwijderd. Tot 2018 deed de muur dienst als kademuur van een deel van het Dijkgrachtje. In de bodem van het dijktalud zijn nog veel resten aanwezig van dit gebouw en de andere gebouwen die langs de noordzijde van de Dijk hebben gestaan. Slechts een van deze panden bestaat tegenwoordig nog, namelijk Dijk 100 (De Vier Kroonen). Het is het enige resterende dijkhuis van Enkhuizen waarbij de bouw op een schuin talud nog zichtbaar is