Pastoral theological research about power and power misuse in parent-child relations and in pastoral relations with children

Mensen kunnen niet om macht heen in de dagelijkse omgang met elkaar. Macht is overal en iedereen heeft toegang tot macht. Macht is positief en noodzakelijk om in een relatie van betekenis te kunnen zijn voor elkaar, maar het gevaar bestaat dat macht wordt misbruikt. In dit proefschrift hebben we onderzoek gedaan naar het fenomeen macht in een ouder-kindrelatie en een pastorale relatie. Deze twee relaties kunnen worden ondergebracht onder de noemer asymmetrische zorgrelaties. We hebben een denkkader ontwikkeld om op een adequate wijze met macht in deze relaties te kunnen omgaan. We vertrekken hiervoor van de machtstheorie van de Duitse socioloog Max Weber en de Franse filosoof Michel Foucault. Vanuit deze twee visies hebben we pastoraaltheologische literatuur in termen van macht bestudeerd om, na een aftoetsing aan het actuele thema van seksueel misbruik, te komen tot een visie op macht en een beschrijving van hoe macht kan worden gebruikt en misbruikt (deel I). Deze visie hebben we toegepast op en verfijnd door een studie van praktisch theologische literatuur over kinderen, de positie van kinderen in een relatie met een volwassen persoon en in de bredere samenleving (Deel II). Met behulp van de studie van twee actuele thema’s, seksueel misbruik van kinderen en kinderspiritualiteit, hebben we geformuleerd hoe een adequate relatie tussen een volwassen persoon en een kind vorm kan krijgen. Vervolgens hebben we de inzichten van macht in een pastorale relatie en het nadenken over de positie van kinderen in een relatie op een kritische en hermeneutische wijze samengebracht en in dialoog geplaatst met enkele theologische visies (deel III). Op deze manier komen we tot een denkkader dat vraagt om een relationele scheppingsvisie die voorbijgaat aan een paternalistische en hiërarchische invulling van een relatie. Het vraagt ook een relationeel-dynamische visie op de mens die oog heeft voor de verbondenheid van iedere persoon. Dit denkkader gaat in tegen een legitimering van een hiërarchische verhouding in een zorgrelatie en het hiërarchisch gebruik van macht als norm. Het vraagt ook een dynamische opvatting van een zorgrelatie waarin het machtsverschil niet wordt benadrukt, ontkend of geharmoniseerd, maar als dynamisch en geconstrueerd wordt opgevat zodat gelijkheid en verschil, zowel op het structureel als het feitelijk niveau van de relatie kunnen worden samengedacht. Hierdoor is er oog voor de gelijkwaardigheid, de kwetsbaarheid en de verantwoordelijkheid van de zorggever en de zorgontvanger waardoor een streven naar wederkerigheid in de relatie mogelijk is. Adequaat omgaan met macht houdt dan in dat er een bewustzijn is van de aanwezige macht in een relatie, van de toegang die men heeft tot macht in een relatie en van de eigenheid van de deelnemende personen aan de relatie. In pastoraaltheologische literatuur wordt er verwezen naar Jezus als voorbeeld voor een positief gebruik van macht. Macht gebruiken in navolging van Jezus kan inderdaad leiden tot een positief gebruik van macht in een relatie als deze op een machtsbewuste wijze wordt gehanteerd en zich uit in een goedbegrepen dienstbaarheid en levengevende zelfopoffering.nrpages: LV + 315status: publishe