Siðfræði í bókmenntakennslu

Publisher's version (útgefin grein)Rannsóknin sem hér segir frá er hluti af stærra rannsóknarverkefni um siðfræði í bókmenntakennslu. Í þessari grein er sjónum beint að reynslu íslenskukennara af því að kenna unglingum í 9. og 10. bekk í grunnskóla Íslendingasöguna Laxdælu með sérstakri áherslu á siðferðileg hugtök og siðferðilegar pælingar tengdar sögunni. Leitað er svara við tveimur spurningum sem eru: i. Hvernig þykir kennurum það fara saman að kenna um siðferði og að kenna bókmenntir eins og Laxdæla sögu? ii. Hvaða tilgang sjá kennarar með því að kenna Laxdæla sögu? Spurningunum er svarað með vísun í viðtalsrannsókn og tilraunakennslu sem fór fram í þremur grunnskólum. Gagnasöfnun fólst í 10 viðtölum við fimm kennara og vettvangsathugunum í kennslustundum hjá þeim sem varpa frekara ljósi á viðhorf kennaranna. Kennurunum til halds og trausts var útbúið verkefnahefti þar sem sérstök áhersla var lögð á hið siðferðilega sjónarhorn og dygðir og lesti sögupersónanna í Laxdælu. Í viðtölum við kennarana kom fram hvernig þeir settu siðfræðiverkefnið í samhengi við hugmyndir sínar um tilgang þess að kenna bókmenntir eins og Laxdæla sögu. Í stórum dráttum má segja að svarið við seinni spurningunni sé að kennarar fari upp fjögur þrep til þess að tengja nemendur sögunni, sem miða öll að því að njóta bókmenntanna. Í raun birtist þarna viðhorf í þá veru að bókmenntir eigi að vera bæði mannbætandi og þroskandi á listrænan hátt og þær hafi gildi í sjálfu sér.Samkvæmt kennurunum hjálpaði tengingin við siðfræði og það að skoða persónur og gjörðir út frá sjónarhorni dygðanna nemendum við að setja sig í spor persónanna og það dýpkaði fyrir þeim söguna. Fyrri spurningunni má því svara þannig að skipuleg umfjöllun um siðferðileg hugtök og orðaforða og samræða um siðferðileg efni geti, að mati kennaranna sem tóku þátt í verkefninu, aukið áhuga unglinga á bókmenntum og hjálpað þeim að skilja bókmenntatexta.Þessi grein er hluti af rannsóknarverkefni sem var unnið með styrk úr Rannsóknarsjóði Íslands (nr. 163230-051) og þakka ég sjóðnum fyrir stuðninginn. Ég þakka samstarfsfólki mínu í rannsóknarverkefninu, Atla Harðarsyni, Ólafi Páli Jónssyni, Róberti Jack og Sigrúnu Sif Jóelsdóttur, fyrir samvinnuna og gagnlegar umræður um efnið. Kennurum og starfsfólki skólanna þakka ég einnig ánægjulegt samstarf. Loks vil ég þakka ritrýnum fyrir hjálplegar athugasemdir.Peer reviewe