رشید الدین فضل الله و اندیشه آباد گری در قلمرو ایلخانان دوره38 شماره1 سال1385

Rashīd al-Dīn Faḍl Allāh Hamadānī (645-718/1247-1318) was among the intellectual viziers of Iran in the Islamic era. He was able to implement socio-economic reformations in the reign of Ghazan Khan and Uljaitu and opened a bright chapter in the Post-Mongol Invasion Iran by virtue of his lofty ideas and far-sightedness along with his widespread appreciation of scientific and practical experiences of the politicians of Islamic and pre-Islamic era. Historians, both present and past, have compared him to great pre-Islamic politicians of Persia such as Achaemenid Darius, Sasanid Anushirvan, and Buzurgmehr b. Bakhtigan, for his special attention to prosperity and development. Contrary to other Iranian viziers of Islamic era – such as Bal‘amīs, Jayhānīs, Ṣāḥib b.‘Ibād, Khawja Niẓām al-Mulk, etc. – Rashīd al-Dīn Faḍl Allāh had the advantage of competency in executive management in addition to his enjoyment of scientific excellence. Being aware of the destructions and massacres resulted from the Mongol invasion and its aftermaths, he endeavored like an adept psychologist to implement his reformist plans in various parts of the society without being entrapped in religious and ethnic fanaticism (Qāshānī, 95). He managed to inspire new hope in life into the Iranian society by providing appropriate projects for improving cities and villages, prospering agriculture, and developing roads. In this paper, Rashīd al-Dīn’s initiative is studied and analyzed as an underlying idea and macro-developmental planning reflected in his letters.رشید الدین فضل الله همدانی( 718-645ﻫ) از وزیران روشنفکر در ایران دوره اسلامی است که توانست به کمک ا فکار بلند ، همراه با دور اندیشی وآگاهی وسیعی که بر اندوخته های علمی و عملی سیاستمداران ایران پیش و پس از اسلام داشت، با ارائه برنامه های آبادگری تحسین برانگیز خود، اصلاحات اقتصادی و اجتماعی دوران حکومت غازان خان و الجایتو را رقم زده و صفحه درخشانی در تاریخ ایران بعد از حمله مغول پدید آورد.مورخان اعم از قدیم و معاصر، او را به سبب توجه ویژه اش به عمران وآبادانی، با سیاستمداران بزرگ ایران پیش از اسلام همچون داریوش هخامنشی و انوشیروان ساسانی و بزرگمهر بختگان مقایسه کرده اند. رشیدالدین فضل الله بر خلاف دیگر وزیران ایرانی بعد از اسلام ، چون بلعمی ها،جیهانی ها،صاحب بن عباد وخواجه نظام الملک و....، علاوه بر برخورداری از فضیلت علمی، از فضیلت توانایی درمدیریت اجرایی برخوردار بود. اوبه سبب آگاهی بر ویرانی ها و کشتارهای ناشی از حمله مغول و پیامد های بعدی آن،همانند یک روانشناس خبره تلاش می کرد تا با توجه به قسمتهای مختلف جامعه و بدون گرفتار شدن در دام تعصبات مذهبی وقومی(قاشانی،95)، برنامه های اصلاحی خود را به مورد اجرا گذارد وبا ارائه طرحهای مناسب برای آباد کردن شهر ها و روستاها ورونق کشاورزی وعمران راهها ، روح امید به زندگی را در کالبد جامعه ایران بدمد .در این مقاله، اندیشه های رشید الدین به عنوان یک اندیشه زیر بنایی وبرنامه کلان اصلاحی و عمرانی که در نامه های او تجلی یافته، بررسی وتجزیه وتحلیل می شود