Magic lanterns and phantasmagoria in context of skiagraphic process

Celem pracy jest przedstawienie genealogii medialnej, którą przez ostatnie sto lat najżywiej reprezentuje kino, a także szczegółowe omówienie dwóch mediów istotnych dla tej genealogii - latarni magicznych oraz ich odmiany, fantasmagorii. Pierwszy rozdział pracy opisuje istniejące w literaturze przedmiotu propozycje klasyfikacji "mediów przedkinowych", zwracając uwagę na istniejące w nich niedoskonałości czy narastającą dezaktualizację. Autor wysuwa swoją propozycję genealogii kina, opartą o założenia archeologii mediów i teorii aparatu, czerpiącą nazwę ze starogreckiego typu malarstwa - skiagrafii. Dzięki przyjęciu konkretnych wyróżników, autor uznaje kino za element procesu skiagraficznego - sięgającej prehistorii tradycji spektakli wizualnych, przez wieki uaktualnianych o nowe wcielenia technologiczne. Wymienione i omówione zostają poszczególne media i zjawiska wliczone do tej tradycji. Drugi rozdział pracy skupia się na latarniach magicznych, stanowiących jeden z kluczowych etapów procesu skiagraficznego. Autor omawia genezę oraz najważniejsze cechy latarni magicznych, ich wartości performatywne oraz związki z wczesnym kinem. Duży nacisk został położony na możliwości narracyjne obrazów latarnianych. Trzeci rozdział analizuje odmianę spektakli z użyciem latarni magicznych, czyli fantasmagorie. Poza najważniejszymi cechami, autor, w oparciu o wyjątkowe dla nich warunki spektaklu oraz ówczesny stan wiedzy na temat psychologii, proponuje stosowalne dla fantasmagorii przekształcenie kinowej teorii aparatu. Wraz z innymi mediami, fantasmagorie omówione zostają także w kontekście semantyki i pragmatyki. Na przykładach literatury polskiej i światowej, autor analizuje ich wpływ na kształtowanie wyobraźni kulturowej.The goal of the study is to depict medial genealogy, which is most vividly represented by cinema for the last hundred years, and also to discuss in detail two media essential for this genealogy - magic lanterns and their specific form, called phantasmagoria.The first chapter of the paper describes propositions of such "pre-cinematic" media classification already existing in literature of the subject, pointing out their flaws and their growing obsolescence. Author proposes his own cinema genealogy, based on assumptions of media archeology and apparatus theory, and deriving its name from ancient Greek painting type - skiagraphia. Because of submitted discriminants, author recognizes cinema as an element of skiagraphic process - a visual spectacle tradition, dating back to prehistory, which is getting constantly updated with new technological incarnations across the centuries. Specific media and phenomena included into the process are enumerated and discussed.The second chapter focuses on magic lanterns, which constitutes one of the key stages of the skiagraphic process. Author discusses the origins and most important attributes of magic lanterns, their performative values and connections to early cinema. A lot of emphasis has been put on narrative capabilities of images produced by the lanterns.The third chapter analyzes specific variant of magic lantern shows – the phantasmagoria. Apart from the most important attributes, author, based on exceptional spectacle conditions and the state of psychological knowledge at their time, proposes a modification of apparatus theory, applicable for the phantasmagoria. Along with other media, phantasmagoria are discussed in context of semantics and pragmatics. Using examples of polish and global literature, author analyzes their impact on shaping cultural imagination