Językoznawstwo kognitywne i niedosłowne tłumaczenie w wersji lektorskiej: analiza dwóch tłumaczeń filmu Prestiż (2006) pod kątem kognitywnej teorii filmu, teorii prototypów i układu figura–tło

Wersja lektorska od wielu lat jest dominującą metodą w przekładzie programówfabularnych w Polsce. Tłumaczenia dialogów z języka źródłowego są częstoniedosłowne. W niniejszej pracy przykłady takich tłumaczeń są analizowane wporównaniu ze zdaniami wyjściowymi. Materiał do badań pochodzi z filmuPrestiż – thrillera o nielinearnie przedstawianej fabule. Kognitywna teoria filmuumożliwia analizę scen towarzyszących przykładom z uwzględnieniem sposobuich przetwarzania w umysłach widzów. Opis układu figura–tło pozwala naidentyfikację najważniejszych części scen i zdań. Teoria prototypów dajemożliwość spekulowania na temat przetwarzania w umyśle informacji napodstawie klasyfikowania bodźców zewnętrznych z filmu. Wywód unaoczniawiele zjawisk będących skutkami zmian w stosunku do dialogów oryginału wszeptance.Voice-over has been a dominant modality for translating fictional programmes inPoland for many years. Translations of the source dialogue in this mode are oftennon-literal. In this study, examples of such translations are analysed in comparisonwith the original sentences. The research material for the study is taken from thefilm The Prestige — a thriller with a plot presented in non-linear order. Cognitivefilm theory allows for analysing scenes accompanying the excerpts with regard tothe way they are processed in the minds of the viewers. The analysis of figure andground organisation facilitates establishing the key elements of scenes andsentences. Prototype theory enables hypothesising about mental processing basedon categorising sensory input from the film. The study shows a range ofphenomena resulting from changing the original dialogue in voice-overtranslation