Ombudsman in the Polish legal system

Rzecznik Praw Obywatelskich w polskim systemie prawnymW roku 2017 przypada okrągła, trzydziesta rocznica uchwalenia ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich – konstytucyjnego organu państwa mającego za zadanie stanie na straży wolności i praw człowieka i obywatela. Powyższa data skłania do refleksji i podsumowań na temat funkcjonowania tej jakże ważnej dla demokratycznego państwa instytucji czuwającej nad przestrzeganiem praw i wolności obywatelskich. Pierwowzór polskiego Rzecznika Praw Obywatelskich narodził się w Szwecji i przypadł na okres XVII stulecia. Skandynawski Ombudsman został powoływany do sprawowania nadzoru nad przestrzeganiem prawa przez urzędników publicznych oraz kontrolowania wykonywania przez nich ich zadań urzędowych. Aktualnie, instytucja Ombudsmana funkcjonuje w ponad 100 państwach przyjmując odmienne nazwy, lecz mając na względzie ten sam cel istnienia, tj. ochronę wolności i praw obywatela .Także w ramach Unii Europejskiej od 1995 r. działa Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich, do którego może zwrócić się każdy obywatel Unii Europejskiej. W Polsce, urząd Rzecznika Praw Obywatelskich został wprowadzony do systemu ustawą z 15 lipca 1987 r., a więc jeszcze w dobie poprzedniego, autorytarnego systemu ustrojowego. Pomimo początkowych założeń ówczesnych władz komunistycznych, aby instytucja ta stanowiła jedynie „atrapę demokracji”, urząd ten zyskał uznanie obywateli oraz ciszył się dużą popularnością i jedynie kwestią czasu było nastanie początku państwa prawa. Niniejsza praca podzielona została na cztery rozdziały. W pierwszym z nich, mającym charakter wprowadzający do zagadnienia omawianej instytucji, została opisana geneza urzędu szwedzkiego ombudsmana, próba zdefiniowania instytucji, jak również przedstawione zostały trzy modele instytucji oraz specyficzne modyfikacje w różnych państwach przy uregulowania omawianego urzędu. Ponadto, z racji członkowstwa Polski w Unii Europejskiej nie sposób było choć w kilku zdaniach przedstawić sylwetki Europejskiego Rzecznika (European Ombudsman).W drugim rozdziale, zawarłam uwagi dotyczące historii kształtowania się oraz pozycji ustrojowej Polskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. W szczególności opisałam zagadnienia związane ze sposobem powoływania oraz odwoływania Rzecznika, wymaganiami formalnymi stawianymi kandydatom na ten urząd, kadencją, kwestią niezależności oraz niezawisłości oraz ich gwarancjami , immunitetem oraz zależnością Rzecznika w stosunku do Sejmu i Senatu.W trzecim rozdziale scharakteryzowałam zakres oraz formy działania Rzecznika Praw Obywatelskich, które zakreślone zostały bardzo szeroko jako „stanie na straży wolności i praw człowieka i obywatela”. Przy opisywaniu form działalności Rzecznika, o których stanowi ustawa posłużyłam się,za prof. JerzymŚwiątkiewiczem, koniecznym rozróżnieniem na „podjęcie czynności” oraz „podjęcie sprawy”, oraz uprawnieniami, jakie przysługują Rzecznikowi w tym zakresie.W czwartym rozdziale pracy, z racji jubileuszu XXX-lecia istnienia instytucji w Polsce, chciałam pokrótce przedstawić poczet kolejnych siedmiu dotychczasowych Rzeczników Praw Obywatelskich, opisać strukturę Biura Rzecznika, jak również przeanalizować najistotniejsze problemy z którymi stykał się aktualny Rzecznik, dr Adam Bodnar, i które to zawarł w wystąpieniu z września b.r. oraz informacji rocznej o stanie przestrzegania praw i wolności człowieka i obywatela za rok 2016. W swojej pracy korzystałam z bogatej literatury tematu, zarówno komentarzy, monografii jak i podręczników do prawa konstytucyjnego autorstwa znawców tematu takich jak: Leszek Garlicki, Marian Grzybowski, Stanisław Trociuk, Andrzej Zoll, Jerzy Świątkiewicz, Jacek Świeca, Ewa Łętowska i inni.Ombudsman in the Polish legal systemIn 2017 is the 30th anniversary of the adoption of the Law on Ombudsman - a constitutional body of the state that is supposed to protect freedom and human and civil rights. The above date prompts reflections and summaries on the functioning of this institution, which is important for the democratic state institution of observance of civil rights and freedoms. The protector of the Polish Ombudsman was born in Sweden and fell for the seventeenth century. The Scandinavian Ombudsman was appointed to supervise the observance of law by public officials and to control their official duties.At present, the Ombudsman operates in more than 100 countries with different names, but with the same purpose in mind, namely the protection of freedom and the rights of the citizen. Also within the European Union since 1995 the European Ombudsman has been active. every citizen of the European Union. In Poland, the office of the Ombudsman was introduced into the system by the Act of 15 July 1987, and thus still in the era of the previous, authoritarian system of government. Despite the initial assumptions of the then communist authorities that this institution was merely a "dummy of democracy", the office gained public recognition and was very popular and only a matter of time was the beginning of the rule of law.This work is divided into four chapters.In the first, the genesis of the Ombudsman's office was described, an attempt was made to define the institution, as well as three models of the institution and specific modifications in the different countries were dealt with by the regulator in question. In addition, due to Poland's membership in the European Union, the European Ombudsman was not able to express the views of the European Ombudsman in a few words.In the second chapter, I made comments on the history of the Polish Ombudsman's formation and political position. In particular, I have described issues related to the manner of appointing and dismissing the Ombudsman, formal requirements for candidates for this office, term of office, independence and independence, and their guarantees, immunity and the Ombudsman's relation to the Sejm and the Senate.In the third chapter I characterize the scope and forms of the Ombudsman's activities, which are broadly outlined as "safeguarding freedom and human and civil rights." When describing the activities of the Ombudsman, which I used the statute, I prof. Jerzy Świątkiewicz, the necessary distinction between "taking action" and "taking the case", and the powers that the Ombudsman has in this regard. In the fourth chapter, because of the jubilee of the XXXth Anniversary of Institutional Existence in Poland, I wanted to briefly describe the seven previous Ombudsmen, describe the structure of the Ombudsman's Office, and analyze the most important problems faced by the current Ombudsman, Dr. Adam Bodnar. It concluded in September of this year In my work I have used the rich literature of the subject, both comments, monographs and textbooks for constitutional law authored by experts on topics such as Leszek Garlicki, Marian Grzybowski, Stanisław Trociuk, Andrzej Zoll, Jerzy Świątkiewicz, Jacek Świeca, Ewa Łętowska and others