Selected geological exposures with fossils of the lower paleozoic within the paleozoic stem of the Holy Cross Mountains

Góry Świętokrzyskie są przedmiotem badań geologicznych i paleontologicznych od ponad wieku. Jest to pasmo fałdowe powstałe w wyniku fałdowania kaledońskiego i hercyńskiego, odmłodzone podczas ruchów laramijskich. Zbudowane jest ze skał wszystkich systemów paleozoiku oraz triasu, jury i kenozoiku. Skały paleozoiku tworzą trzon otoczony skałami młodszymi. Klasyczne odsłonięcia w obrębie trzonu paleozoicznego stanowią istotną wartość dla poznania geologii obszaru, a także jego historii. W tej pracy przedstawiono najważniejsze odsłonięcia paleozoiku, zawierające dobrze zachowane makroskamieniałości, będące zwykle narzędziem biostratygraficznym. Pokrótce opisano litologię poszczególnych odsłonięć, często pomijaną w pracach stricte paleontologicznych oraz opisano z nich skamieniałości. Ponadto celem pracy jest przedstawienie aktualnego stanu odsłonięć, z uwagi na degradację wielu z nich, spowodowaną zanikiem eksploatacji lokalnych materiałów budowlanych. Część z przedstawionych stanowisk ma już właściwie znaczenie historyczne, gdyż pozyskanie z nich okazów skamieniałości bez robót ziemnych jest niemożliwe. W pracy przedstawiono odsłonięcia kambru w Kotuszowie, Jasieniu i w Ociesękach, ordowiku w rejonie Mójczy i w Zalesiu oraz syluru w wąwozie Prągowiec koło Barda. W opisanych stanowiskach odsłaniają się klastyczne i węglanowe skały powstałe w płytkim, epikontynentalnym morzu, dyskusyjne jest tylko środowisko depozycji mułowców z Prągowca, prawdopodobnie reprezentujące otwarte morze.Holy Cross Mountains have been a subject of geological and paleontological studies for over a century. This is the band, folded in a result of caledonian and hercynian folding, rejuvenated during the laramian movements. It is built from the rocks of all palaeozoic systems also the triassic, jurassic and cenozoic rocks. The paleozoic stem is surrounded by some younger rocks. Classical exposures within the palaeozoic stem are essential for understanding the geology of the area, as well as its history. This thesis presents the most important exposures of the palaeozoic stem, containing well-preserved macro fossils, which are usually used as a biostratigraphic tool. The work briefly describes the lithology of individual exposures, often neglected in paleontological works, and describe the fossils from these posts. Furthermore, this thesis presents the current state of the exposures, as many of them have been degradated due to the cessation of the exploitation of local building materials. Some of the presented exposures are already of historical significance, since the extraction of fossil specimens without earthworks is impossible. The thesis presents a description of cambrian exposures in Kotuszów, Jasień and Ociesęki, Ordovician exposures in the region of Mójcza, Zalesie and silurian formations in the gorge of Prągowiec near Bardo. Described exposures reveal clastic and carbonic rocks formed in the shallow, epicontinental sea, and only the deposition environment of the mudstone from the Prągowiec is debatable, however it probably represents an open sea environment