The criticism of Bas van Fraassen's constructive empiricism in terms of status of unobservable entities

Praca stanowi próbę ujęcia krytyki konstruktywnego empiryzmu w kwestii statusu bytów nieobserwowalnych, w oparciu o teksty komentujące błędy i nieścisłości tego stanowiska. Konstruktywny empiryzm to stworzone przez Basa van Fraassena antyrealistyczne stanowisko w filozofii nauki, którego jednym z najważniejszych aspektów jest agnostyczna postawa względem istnienia bytów nieobserwowalnych. Postawa ta jest efektem przyjętej dychotomii między teorią a obserwacją, rezygnacją z kryterium prawdziwości w przypadku obiektów nieobserwowalnych na rzecz empirycznej adekwatności oraz przyjętej przez twórcę oszczędności ontologicznej. Stanowisko to spotkało się z dużą krytyką ze strony realizmu naukowego. Pierwszy rozdział pracy stanowi wprowadzenie do konstruktywnego empiryzmu, z naciskiem na te jego aspekty, które mają szczególny wpływ na status bytów nieobserwowalnych. Następnie zaprezentowano krytykę poszczególnych postulatów filozofii van Fraassena. Drugi rozdział dotyczy zagadnień związanych z kryterium prawdy. Krytyce poddano kryterium empirycznej adekwatności, przedstawiono argument z cudu oraz możliwe rozwiązania problemu niedookreśloności teorii przez dane doświadczenia. W trzecim rozdziale krytyka oscyluje wokół dystynkcji teoria –obserwacja. Poruszono zagadnienie obciążenia teoretycznego języka i obserwacji, problem obserwacji przez instrument oraz polemika z przyjętymi przez konstruktywny empiryzm granicami między obserwowalnym a nieobserwowalnym oraz między obserwowanym a obserwowalnym. Rozdział czwarty dotyczy kryteriów ponadempirycznych. Zaakcentowana Została rola prostoty i innych tego typu kryteriów w rozwoju naukowym, a krytyce poddano sposób w jaki van Fraassen stosuje oszczędność ontologiczną.The paper is an attempt to capture the criticism of constructive empiricism in terms of status of unobservable entities, based on papers which comment on mistakes and inaccuracies of this opinion. Constructive empiricism is an antirealist stand in philosophy of science, created by Bas van Fraassen. One of its most important aspects is an agnostic attitude towards existence of observable entities. This foundation is an effect of accepted dichotomy between theory and observation, resignation from the criterion of veracity in case of unobservable entities on behalf of empirical adequacy and accepted by the author ontological economy. This stand came across massive criticism from the scientific realism point of view. First chapter of the paper is an introduction to constructive empiricism, with stress on those aspects which have special influence on status of unobservable entities. Furthermore there is the criticism of van Fraassen’s philosophical particular postulates. Second chapter describes issues connected with criterion of truth. Criterion of empirical adequacy is criticized. No-miracles argument is presented as well as possible solutions of the problem of underdetermination of theory by evidence. The third chapter’s criticism circulates around the distinction between theory and observation. The matters of: theory-ladenness, the problem of observation by the instrument and polemics with borders accepted by constructive empiricism between observable and unobservable, so as with observed and observable are mentioned. Fourth chapter deals with the superempirical virtues. The role of simplicity and other types of these factors in scientific development is stressed but the way how van Fraassen uses ontological economy is criticized