King Sigismund I the Old as a perfect knight. Triumphal-military motifs at the royal court in the first half of the XVI century

Celem niniejszej pracy jest ukazanie Zygmunta I Starego jako władcy rycerza idealnego oraz bogactwa wątków triumfalno-wojskowych na Wawelu w 1. połowie XVI wieku. Okres panowania Zygmunta I Starego to czas, kiedy kultura średniowieczna styka się z nowymi, renesansowymi prądami. Wciąż żywa tradycja rycerska przeplata się z odradzającą się tradycją antyczną. Pragnę zwrócić uwagę na to, jak owe tradycje razem współistniały oraz jaką pełniły funkcję w kreowaniu wizerunku Zygmunta I Starego i w królewskiej propagandzie.Praca obejmuje lata 1506-1548, czyli okres panowania Zygmunta Starego na tronie w Królestwie Polskim. W swoich rozważaniach posługuję się źródłami pisanymi, ikonograficznymi oraz zabytkami kultury materialnej głównie z terenu Krakowa i Małopolski. Wykorzystane w niniejszej pracy materiały omawiane są od strony treści ideowych. Zakres czasowy i terytorialny ulega rozszerzeniu dla ukazania omawianego zagadnienia na tle europejskim oraz w rozbudowanym kontekście artystycznym, literackim i historycznym. Pracę podzieliłam na trzy zasadnicze części. Pierwsza stanowi wstęp historyczny będący zarysem dziejów wojskowości na ziemiach Polskich do początków XVI wieku i przybliżeniem motywu idealnego rycerza. Następnie przechodzę do omówienia wątków triumfalno-wojskowych na Wawelu, przede wszystkim w dekoracji zamku królewskiego i kaplicy Zygmuntowskiej, gdzie występują najliczniej. Na zakończenie prezentuję te wizerunki Zygmunta I Starego, na których przedstawiony został jako władca wojownik i wódz.Z omówionych w pracy dzieł literatury i sztuki wyłania się obraz Zygmunta Starego jako władcy w czasie pokoju i w czasie wojny, heroicznego wojownika, niezwyciężonego wodza, wreszcie suwerennego monarchy równego rzymskim imperatorom. Jednak w rzeczywistości polski król nie był rycerzem na miarę legendarnych czy historycznych bohaterów. Mimo robiącej wrażenie rosłej budowy i siły fizycznej, nie miał osobowości żołnierza. Daleko było mu do swoich przodków: Władysława Jagiełło i Władysław Warneńczyka czy do takich władców jak Maksymilian I i Henryk VIII. Był jednak świadomy propagandowej funkcji toposu władcy-wojownika, a motywy zaczerpnięte z kultury rycerskiej i antycznego triumfu chętnie wykorzystywał w literaturze i sztuce. Brak krytycyzmu i skłonność do fikcji, charakterystyczne dla kronik i poezji okolicznościowej, sprzyjały kreowaniu wizerunku idealnego monarchy. Panegiryczny charakter miały również przedstawienia w typie regis armati umieszczane na rycinach, medalach czy monetach, które dzięki szerokiemu rozpowszechnieniu zyskiwały duży zasięg oddziaływania zarówno na wyższe, jak i niższe sfery społeczeństwa. Nie bez znaczenia była dekoracja zamku wawelskiego i kaplicy Zygmuntowskiej, obok której żaden z gości przybywających na dwór nie mógł przejść obojętnie. Tym sposobem, za pomocą sztuki i literatury, powstał niekoniecznie w pełni autentyczny, lecz z całą pewnością gloryfikacyjny obraz monarchy – niepokonanego wodza i idealnego wojownika. Wprawdzie działania Zygmunta Starego nigdy nie były zakrojone na taką skalę jak wyżej wymienionych monarchów, to jednak wydają się być skuteczne, gdyż do dziś utrwalił się w pamięci większości jako władca złotego wieku.The aim of this dissertation is to show Sigismund I the Old as a king – the perfect knight and the sumptuousness of the triumphal-military motifs at Wawel on the first half of the 16th century. The kingship of Sigismund I the Old is the time when medieval culture meets new renaissance tendencies. Still vivid knightly tradition interweaves with renascent ancient tradition. I would like to point out how those traditions coexisted and served in the image creation and the royal propaganda of Sisimund I the Old.The paper covers the years 1506-1548, the time of the Sigismund’s kingship on the Polish throne. In my thesis I used the written sources, the iconographic sources and the material culture monuments mainly from Krakow and Malopolska. The materials used in this dissertation are discussed from the ideological content. The time and the territorial scope are expanded to show the discussed issue on the European background and the artistic, literary and historical context.The thesis is divided into 3 parts. The first one is a historical introduction to the military history on the Polish land to the beginning of the 16th century and a gaze on the perfect knight motif. Next, I discuss the triumphal-military motifs at Wawel mainly at the Wawel Castle and the Sigismund’s Chapel. In the end, I present the Sigismund’s images as a king – the warrior and the leader.In the discussed works of literature and art, Sigismund I the Old appears as a king in time of peace and war, a heroic warrior, an invincible leader and a sovereign monarch equal to the roman emperors. However, the Polish king wasn’t a knight such as the legendary and historical heroes. Despite of the well-built posture and physical strength, he didn’t have a soldier personality. He lagged behind his ancestors Wladyslaw Jagiello and Wladyslaw Warnenczyk and such monarchs as Maximilian I and Henry VIII. However, he was aware of the propaganda function of a king – the knight motif and he willingly used the motifs taken from the knightly culture and the ancient triumph in the literature and art. Lack of criticism and proclivity to fiction, characteristic for the chronicles and poetry, favored the image creation of the perfect monarch. Graphics, medals and coins with the rex armatus images had the panegyrical character as well and they gained a large range of influence thanks to the fact that they were wide spreaded. The decoration of the Wawel Castle and the Sigismund’s Chapel was very significant and none of the guests arriving to the court could miss it. To sum up, thanks to the literature and art, the glorifying image of the monarch – the invincible leader and the perfect warrior was created, though not fully authentic. Although Sigismund’s activities weren’t large-scaled, they seem to be effective since he is still kept in mind as a king of the golden age