Selected issues in the German prefix verbs

Tematem niniejszej pracy licencjackiej są czasowniki prefiksalne występujące w języku niemieckim. Tworzą one najliczniejszą grupę pośród czasowników, które ulegają procesom słowotwórczym. Czasowniki te są najlepszym przykładem na ogromny wkład tej części mowy w poszerzanie słownictwa. Ponadto pozwalają dostrzec ogromną paletę wariantów znaczeniowych prezentowanych przez pojedynczy przedrostek. Podczas derywacji przedrostkowej czasownik wyjściowy ulega nie tylko zmianom leksykalnym, ale przede wszystkim semantycznym. Znaczenie bazy zostaje wówczas poszerzone, sprecyzowane, bądź całkowicie zmienione. Praca ta ma na celu przedstawienie prefiksacji oraz czasowników dzięki niej powstających, jako niezwykle ciekawego obiektu badań, który dysponuje szerokim wachlarzem interpretacji, funkcji oraz znaczeń. Pierwszy rozdział niniejszej pracy dyplomowej poświęcony jest krótkiemu omówieniu istoty słowotwórstwa czasowników w języku niemieckim oraz jego rodzajów. Następnie szczegółowo przeanalizowane zostaje zagadnienie derywacji przedrostkowej. W tej części pracy następuje rozgraniczenie pomiędzy prefiksami a partykułami czasownikowymi, które jest kluczowe dla dalszej analizy przedrostków oraz przedstawienie procentowego udziału prefiksów w ogólnej puli czasowników prefiksalnych. W rozdziale trzecim omawiane są syntaktyczne, leksykalne oraz stylistyczne funkcje prefiksacji, a także znaczenia semantyczne, jakie nadaje ona czasownikowi oraz możliwości wyrażania przez nią aspektu czasownika. Następny rozdział zawiera analizę części mowy, od których poprzez derywację utworzone zostają czasowniki przedrostkowe. Piąty rozdział prezentuje detaliczny opis pojedynczych niemieckich prefiksów czasownikowych z uwzględnieniem leksykalnych, syntaktycznych oraz najszerzej omówionych semantycznych modyfikacji, jakie dokonują się poprzez ich dodanie do bazy słowotwórczej. Opis każdego przedrostka wzbogacony jest o tabelę przedstawiającą procentowy udział każdej funkcji semantycznej danego prefiksu w ogólnej puli dostępnych tego rodzaju zmian. W przedostatnim rozdziale przedstawione zostają czasowniki, których przedrostki pochodzą z języków obcych, jako oddzielna grupa niemieckich czasowników prefiksalnych. Ostatni rozdział pracy poświęcony jest krótkiej analizie poszczególnych czasowników przedrostkowych w zdaniach oraz przedstawieniu ich znaczenia, a także bazy słowotwórczej.The thesis covers the topic of the German prefix verbs which not only represent the great morphological potential of this part of speech, but also are the most numerous group from all the verbs that have undergone any morphological processes. Analysing prefix verbs allows one to see the wide spectrum of the prefixes, which undergo lexical changes, as well as semantic ones which result in the broadening, narrowing or shift of meaning. The thesis aims to define the process of verb prefixation, present its functions and meaning. The first chapter of the thesis provides an introduction to verb prefixation in German, its definition and types. In this part, a derivation by means of prefixes is scrutinised, followed by a differentiation between prefixes and particles which is crucial for the further analysis. Furthermore, a percentage distribution of particular verb prefixes is provided. The third chapter covers the syntactic, lexical and stylistic functions of prefixation, as well as the semantic changes and aspectual features that are connected with the process. The last subchapter contains the analysis of the parts of speech from which prefix verbs can be created. The fifth chapter provides a detailed list of particular German prefixes which gives information on their lexical, syntactic and semantic features. The description of each prefix also contains the percentages indicating the popularity of the usage of a given prefix. The penultimate chapter presents a particular group of the prefix verbs which originated in foreign languages. The last chapter covers the analysis of the selected prefix verbs in context and provides a description of their meaning and their root words.Um das Geschehen und Sein zu bezeichnen, verfügt die Sprache über Verben. Eine ganz besondere Gruppe machen die Präfixverben aus. Durch die Präfigierung wird zum Ausdruck gebracht, was für einen großen Anteil das Verb an Bereicherung des Wortschatzes hat und wieviel Bedeutungsvariationen es dem Sprecher bietet. Die Besonderheit der Präfix-Derivation besteht auch darin, dass sie nicht nur auf den lexikalischen Status der Basis einwirkt, sondern auch auf ihre semantische Bedeutung, die entweder völlig verändert oder teilweise modifiziert wird. Eine Menge Verbbedeutungen, die neugebildete Präfixverben nachweisen, macht sie zum äußerst interessanten Forschungsobjekt. Das Hauptziel meiner Arbeit besteht darin, eine Vielfalt an Funktionen und Bedeutungen des Verbs zu zeigen, die dem Sprecher Präfigierung ermöglicht. Was den Aufbau der vorliegenden Arbeit angeht, wird mit der Beschreibung des Wesens der Wortbildung von den Verben angefangen. In diesem Kapitel werden die einzelnen verbalen Wortbildungsarten berücksichtigt und kurz beschrieben. Danach geht man zur Darstellung des Begriffs Präfigierung über. Hier wird die Abgrenzung der Verbpartikeln und Verbpräfixe bearbeitet, um darauf hinzuweisen, dass die ersten in den nächsten Kapiteln außer Betracht gelassen werden. Als eine Einführung zur Beschreibung der einzelnen Verbpräfixe wird ihr Anteil an dem Gesamtbestand erwähnt. Dann werden die syntaktischen, lexikalischen und stilistisch-pragmatischen Funktionen der deutschen Präfixe mit Bezug auf den Gesamtbestand der Präfixverben analysiert. Die ausführliche Bearbeitung der semantischen Verbbedeutungen und Aktionsarten sollte zu der späteren Auswertung der Präfixe dienen. Als nächster Untersuchungspunkt kommt die Darstellung von den für die Präfigierung vorhandenen Basen. Das fünfte Kapitel enthält akribische Beschreibung der einzelnen Präfixe mit Bezug auf die lexikalischen, stilistischen und semantischen Abwandlungen, die sich auf den Basiswörtern vollziehen. Man konzentriert sich dabei vor allem auf die semantischen Modifikationen. Dieser Teil wird von der tabellarischen Darstellung von der Quote der semantischen Funktionen einzelner Präfixe am Gesamtbestand von vorkommenden Abwandlungen dieser Art bereichert. Abschließend wird die Untersuchung der Fremdpräfixe als separate Gruppe der Präfixverben dargestellt. In dem analytischen Teil werden ausgewählte Bedeutungsvarianten der einzelnen Präfixe an den Satzbeispielen präsentiert