Spatial and temporal rockfall acitvity in Kościeliska Valley (Western Tatra Mts.)

Proces odpadania jako jeden z ważniejszych czynników morfogenetycznych przyczynia się do widocznych zmian w krajobrazie górskim. Określona dynamika oraz przebieg procesu odpadania powodują, iż jest on jednym z istotniejszych procesów przekształcających rzeźbę (głównie ściany skalne). Celem zrealizowanych badań było wskazanie czasowego i przestrzennego zróżnicowania procesu odpadania w wybranych poligonach badawczych w Dolinie Kościeliskiej. Zastosowano metodę dendrogeomorfologiczną, dzięki której można otrzymać dokładne daty wystąpienia zdarzeń procesu odpadania ze ścian skalnych. W tym celu należało dokładnie przeanalizować zmiany szerokości przyrostów rocznych drzew, a także widocznych cech anatomicznych świadczących o aktywnym procesie odpadania. Dodatkowo zastosowanie modelowania przestrzennego z wykorzystaniem narzędzi GIS ArcGIS pozwoliło na określenie przestrzennego zróżnicowania aktywności procesu odpadania. Badane drzewa (Picea Abies L. Karst) zawierają widoczne blizny uderzeniowe (scars), które są bezpośrednim dowodem dużej aktywności procesu odpadania. Wydatowane blizny w analizowanych drzewach wskazują na wzrost aktywności analizowanego procesu po 1985 roku (przyjęty zakres czasowy obejmuje od połowy XX wieku). Ponadto, w analizowanych drzewach widoczny jest brak niewykształconych przyrostów rocznych (missing rings). Mechanizm przebiegu procesu odpadania uzyskany za pomocą analiz GIS wskazuje na znaczną dynamikę przemieszczania okruchów skalnych. Sposób przemieszczania mas skalnych uzależniony jest od rozmiarów okruchów skalnych, a także stoku poniżej ściany skalnej. Uzyskane wyniki wskazują, iż proces odpadania jest jednym z ważniejszych procesów morfogenetycznych w skali Tatr Zachodnich, czego dowodem są świeże okruchy skalne na analizowanych poligonach. Dynamika tego procesu uzależniona jest od wielu czynników środowiskowych, co przekłada się na zróżnicowanie jego przestrzennej aktywności.Rockfall is one of the major morphogenetic process in mountainous regions. There are some interactions between rockfall activity and forested slopes in mountains. This observations were achieved in Kościeliska Valley in Tatra Mts. This kind of natural hazards need to have observations and modeling for spatial distribution of rocks. In this areas computer modelling should become a standard tool for detecting rockfall activity. It should be used in designing of protective measures. Dendrogeomorphology allowed to detect temporal rockfall activity by measuring tree ring and visible anatomical changes (especially scars and TRD). Results show that analyzed geomorphic process become more active after 1985 year. Accoording to GIS models, we can say that in Koscieliska Valley rockfall has different ways of movements (from flying to bouncing). This information were achived from modelled trajectories and other aspects of rockfall parameters (e.g. velocity or energy). Dynamics of rockfall depends on many environmental factors, which have impact for spatial and temporal rockfall changes in Koscieliska Valley