Subkultury kibiców piłkarskich w konflikcie etnicznym w byłej Jugosławii

W niniejszej pracy chciałbym przyjrzeć się związkom między środowiskami kibiców a napięciami i konfliktami na tle etnicznym, biorąc za przykład byłą Jugosławię i fanów tak zwanej „wielkiej czwórki”: Partizana Belgrad, Crvenej Zvezdy Belgrad, Hajduka Split oraz Dynama Zagrzeb W wielu częściach świata klub jest dla kibiców wartością najwyższą, ich życie toczy się meczu do meczu w oczekiwaniu na magiczne dziewięćdziesiąt minut, podczas których będą „zdzierać gardła”, przygotowywać spektakularne oprawy i pokazy pirotechniczne by wspierać ukochaną drużynę . Zjawiskiem dosyć powszechnym jest również tak zwane chuligaństwo stadionowe. Na Bałkanach spotkać się można z nieznanym gdzie indziej wymiarem kibicowania i chuligaństwa. Kibice wspomnianej „wielkiej czwórki” w latach dziewięćdziesiątych porzucili szaliki i inne klubowe akcesoria na rzecz karabinów by przelewać krew za ojczyznę. Brytyjski dziennikarz Danny Dyer zarejestrował w filmie dokumentalnym „Wojny na stadionach” wypowiedzi serbskich i chorwackich kibiców, twierdzących, że oglądanie widowiska piłkarskiego jest dla nich właściwie mało istotnym dodatkiem do właściwej aktywności, jaką jest działalność w społeczności kibiców zespołu i przynależność do grupy kibicowskiej . Z takimi postawami kibiców spotkamy się nie tylko na Bałkanach. Kibice manifestują swoją przynależność niezależnie od tego czy jest to mecz o Mistrzostwo Serbii, czy dajmy na to jest to mecz na poziomie krakowskiej A-Klasy. Jednak kibice oprócz związku z klubem i solidarności z innymi kibicami drużyny demonstrują w szczególny sposób swoje poczucie identyfikacji z rodzinnym krajem, jego historią i symboliką. Manifestacjom tego rodzaju towarzyszy niekiedy okazywanie niechęci czy pogardy w stosunku kibiców drużyn kojarzonych z wrogim narodem, grupą etniczną czy ideologią. We wspomnianym już filmie dotyczącym „wielkiej czwórki” Dyer stawia odważną tezę, że to walki kibiców z policją po meczu mecz pomiędzy Dynamem Zagrzeb a Crveną Zvezdą Belgrad 13 maja 1990r stały się bezpośrednią przyczyną wybuchu wojny w Jugosławii. Nawet, jeśli dziennikarz przejaskrawia na potrzeby popularnego programu telewizyjnego, to nie można nie zauważyć zależności między piłką nożną, kibicowaniem, nacjonalizmem i konfliktami etnicznymi. W toku rozważań pokażę, w jaki sposób kibice uczestniczyli w serbsko-chorwackim konflikcie etnicznym. Politykom odpowiedzialnym za rozwój wydarzeń zachowanie kibiców z maja 1990 roku było niewątpliwie na rękę i zostały przez nich wykorzystane by ten konflikt zaognić. 13 maja 1990 roku to dzień, który zapisał się w pamięci mieszkańców byłej Jugosławii. Stał się symbolicznym początkiem wojny o niepodległość Chorwacji. Niewiele osób kojarzy jednak tę przełomową datę z meczem piłkarskim między Dynamem Zagrzeb a Crveną Zvezdą Belgrad, jaki odbył się właśnie w tym dniu w Zagrzebiu. Kibice rozpoczęli na ulicach miasta bitwę z milicją, która zaogniła konflikt serbsko-chorwacki. Jak wiadomo nie długo potem konflikt przerodził się w otwartą wojnę. Animozje i napięcia z tego okresu trwają aż po dzień dzisiejszy . Mimo tego, że rozgrywki ligowe w obu krajach obfitują w konflikty między kibicami Hajduka i Dynama z jednej strony oraz Partizana i Crvenej Zvezdy z drugiej, to kibice zantagonizowanych zespołów są w stanie połączyć swoje siły w celu walki z klubem reprezentującym wrogi naród. Opisanie zależności między aktywnością kibiców piłkarskich a napięciami na tle etnicznym wymaga odwołania do teorii nacjonalizmu i teorii konfliktów etnicznych, w szczególności tych teorii, ukazującymi powiązania między ideologiami nacjonalistycznymi, konfliktami na tle etnicznym a subkulturami kibiców sportowych, kulturą popularną i kulturą życia codziennego. Teoretyczną część pracy opieram również na analizach socjologicznych i kulturoznawczych dotyczących subkultur kibiców.W niniejszej pracy chciałbym przyjrzeć się związkom między środowiskami kibiców a napięciami i konfliktami na tle etnicznym, biorąc za przykład byłą Jugosławię i fanów tak zwanej „wielkiej czwórki”: Partizana Belgrad, Crvenej Zvezdy Belgrad, Hajduka Split oraz Dynama Zagrzeb W wielu częściach świata klub jest dla kibiców wartością najwyższą, ich życie toczy się meczu do meczu w oczekiwaniu na magiczne dziewięćdziesiąt minut, podczas których będą „zdzierać gardła”, przygotowywać spektakularne oprawy i pokazy pirotechniczne by wspierać ukochaną drużynę . Zjawiskiem dosyć powszechnym jest również tak zwane chuligaństwo stadionowe. Na Bałkanach spotkać się można z nieznanym gdzie indziej wymiarem kibicowania i chuligaństwa. Kibice wspomnianej „wielkiej czwórki” w latach dziewięćdziesiątych porzucili szaliki i inne klubowe akcesoria na rzecz karabinów by przelewać krew za ojczyznę. Brytyjski dziennikarz Danny Dyer zarejestrował w filmie dokumentalnym „Wojny na stadionach” wypowiedzi serbskich i chorwackich kibiców, twierdzących, że oglądanie widowiska piłkarskiego jest dla nich właściwie mało istotnym dodatkiem do właściwej aktywności, jaką jest działalność w społeczności kibiców zespołu i przynależność do grupy kibicowskiej . Z takimi postawami kibiców spotkamy się nie tylko na Bałkanach. Kibice manifestują swoją przynależność niezależnie od tego czy jest to mecz o Mistrzostwo Serbii, czy dajmy na to jest to mecz na poziomie krakowskiej A-Klasy. Jednak kibice oprócz związku z klubem i solidarności z innymi kibicami drużyny demonstrują w szczególny sposób swoje poczucie identyfikacji z rodzinnym krajem, jego historią i symboliką. Manifestacjom tego rodzaju towarzyszy niekiedy okazywanie niechęci czy pogardy w stosunku kibiców drużyn kojarzonych z wrogim narodem, grupą etniczną czy ideologią. We wspomnianym już filmie dotyczącym „wielkiej czwórki” Dyer stawia odważną tezę, że to walki kibiców z policją po meczu mecz pomiędzy Dynamem Zagrzeb a Crveną Zvezdą Belgrad 13 maja 1990r stały się bezpośrednią przyczyną wybuchu wojny w Jugosławii. Nawet, jeśli dziennikarz przejaskrawia na potrzeby popularnego programu telewizyjnego, to nie można nie zauważyć zależności między piłką nożną, kibicowaniem, nacjonalizmem i konfliktami etnicznymi. W toku rozważań pokażę, w jaki sposób kibice uczestniczyli w serbsko-chorwackim konflikcie etnicznym. Politykom odpowiedzialnym za rozwój wydarzeń zachowanie kibiców z maja 1990 roku było niewątpliwie na rękę i zostały przez nich wykorzystane by ten konflikt zaognić. 13 maja 1990 roku to dzień, który zapisał się w pamięci mieszkańców byłej Jugosławii. Stał się symbolicznym początkiem wojny o niepodległość Chorwacji. Niewiele osób kojarzy jednak tę przełomową datę z meczem piłkarskim między Dynamem Zagrzeb a Crveną Zvezdą Belgrad, jaki odbył się właśnie w tym dniu w Zagrzebiu. Kibice rozpoczęli na ulicach miasta bitwę z milicją, która zaogniła konflikt serbsko-chorwacki. Jak wiadomo nie długo potem konflikt przerodził się w otwartą wojnę. Animozje i napięcia z tego okresu trwają aż po dzień dzisiejszy . Mimo tego, że rozgrywki ligowe w obu krajach obfitują w konflikty między kibicami Hajduka i Dynama z jednej strony oraz Partizana i Crvenej Zvezdy z drugiej, to kibice zantagonizowanych zespołów są w stanie połączyć swoje siły w celu walki z klubem reprezentującym wrogi naród. Opisanie zależności między aktywnością kibiców piłkarskich a napięciami na tle etnicznym wymaga odwołania do teorii nacjonalizmu i teorii konfliktów etnicznych, w szczególności tych teorii, ukazującymi powiązania między ideologiami nacjonalistycznymi, konfliktami na tle etnicznym a subkulturami kibiców sportowych, kulturą popularną i kulturą życia codziennego. Teoretyczną część pracy opieram również na analizach socjologicznych i kulturoznawczych dotyczących subkultur kibiców