The Freedom of Conscience and Religion in the Context of Secularization of the Present-day Poland

Praca „Wolność sumienia i wyznania w świetle oceny procesów sekularyzacji we współczesnej Polsce” stanowi próbę podsumowania zmian, jakie zaszły po 1989 r. w religijności Polaków. Pracę rozpoczyna analiza prawa do wolności religijnej na ziemiach polskich począwszy od aktu Konfederacji Warszawskiej z XVI w. aż do Konstytucji z 1997 r. W ramach owej analizy zostały przedstawione nie tylko sformułowania o charakterze prawnym, ale również pewne aspekty społeczne m.in. okoliczności narodzin stereotypu Polak-katolik. Szeroko opisana została przede wszystkim sytuacja religii oraz Kościoła w okresie PRL. Następnie zostało wprowadzone pojęcie sekularyzacji, ale sekularyzacji rozumianej dwojako: jako zanikanie wpływu religii w życiu społecznym oraz jako prywatyzacja religii. Analiza procesów sekularyzacji została zatem przeprowadzona dwutorowo. W ramach prywatyzacji religii została poruszona kwestia interpretacji doktryny katolickiej przez polskich katolików oraz ich praktyk religijnych. W ramach sekularyzacji jako zanikania wpływu religii omówiona została rola Kościoła katolickiego we współczesnej Polsce, jego zaangażowanie w kwestie polityczne ze szczególnym uwzględnieniem stanowiska w kwestiach etycznych i moralnych (aborcja, in vitro, gender, związki partnerskie itd.). Przywołane zostały także dyskusje z ostatnich lat dotyczące miejsca religii w życiu publicznym, tj. dyskusja na temat obecności symboli religijnych w przestrzeni publicznej, nauki religii w szkołach oraz likwidacji Funduszu Kościelnego. Główny wniosek płynący z przywołanych analiz jest następujący: prywatyzacja religii jest paradoksalnie bardziej widoczna we współczesnej Polsce niż proces sekularyzacji życia społecznego. Polska pod względem przynależności wyznaniowej nadal jest bowiem państwem katolickim. Wynika to z faktu powiązania tożsamości wyznaniowej z tożsamością narodową Polaków. Z drugiej strony jednak w polskiej religijności zachodzą widoczne zmiany. Stąd też można mówić o pluralizmie wewnątrzwyznaniowym, który – w kategoriach wolności religijnej – można scharakteryzować jako „wolność w ramach jednej religii”.The paper entitled “The Freedom of Conscience and Religion in the Context of Secularization of the Present-day Poland” includes the outline of history of the notion of freedom of conscience and religion in Poland from the 16th century up to the 20th century in legal and social aspects, the analysis of secularization as privatization of religion (changing interpretation of Catholic dogma and participation in religious practices), and finally the analysis of secularization as a kind of process of separating various fields of the social life (science, politics, literature etc.) from religious,and especially the church's, influences