Assess the impact of socio-economic factors, individual characteristics and peers' relationships to experience of bullying and cyberbullying among adolescents in Poland

W Polsce wzrasta liczba nastolatków doświadczających przemocy rówieśniczej, a w tym coraz większym problemem staje się nowa forma dręczenia – cyberprzemoc. Skutki doświadczania przemocy rówieśniczej w wieku dorastania mogą być poważne: zaburzenia somatyczne, zaburzenia emocjonalno-poznawcze lub problemy w funkcjonowaniu społecznym. Konsekwencją dręczenia może być wystąpienie stanów lękowych, depresji i związanych z tym samouszkodzeń lub prób samobójczych.Celem pracy była ocena wpływu wybranych czynników społeczno-ekonomicznych, indywidualnych oraz relacji rówieśniczych na doświadczanie dręczenia i cyberprzemocy wśród nastolatków w wieku 15 lat.Metodą badania był sondaż diagnostyczny. Narzędzie badawcze stanowił wystandaryzowany kwestionariusz ankiety pochodzący z badań zachowań zdrowotnych młodzieży w wieku szkolnym – the Health Behaviour of School-aged Children - HBSC - the WHO Collaborative Cross-national Study. Kwestionariusz zawierał pytania dotyczące doświadczenia dręczenia i cyberprzemocy w ostatnich dwóch miesiącach oraz pytania na temat subiektywnej oceny statusu materialnego i zamożności własnej rodziny (skala FAS), optymizmu, poczucia koherencji (skala SOC), zadowolenia z życia (drabina Cantrila) oraz relacji i wsparcia rówieśniczego. Badaną grupę stanowiło 421 nastolatków (średnia wieku to 15 lat), w tym 183 chłopców (43%) oraz 238 dziewcząt (57%). Dane do badania pochodziły od uczniów trzecich klas gimnazjum z 26 szkół, w dwunastu województwach w Polsce. Doboru do grupy badanej dokonano metodą losowania zespołowego dwustopniowego.Wyniki badania pokazały, że bullyingu doświadczyło 27% nastolatków (29% chłopców oraz 26% dziewcząt), natomiast ofiarami cyberbullyingu było 20% badanych (15% chłopców oraz 24% dziewcząt). Dziewczęta częściej niż chłopcy doświadczały cyberprzemocy. Nie zaobserwowano różnic w doświadczaniu dręczenia i cyberbullyingu ze względu na różnice społeczno-ekonomiczne. Wśród badanych cech osobowościowych, poczucie koherencji (SOC) wykazało najsilniejszą zależność z dręczeniem i cyberprzemocą. Słabe poczucie koherencji zwiększało szansę doświadczenia dręczenia, a silne SOC - stanowiło czynnik ochronny. Młodzież niezadowolona ze swojego życia, miała większą szansę by zostać ofiarą bullyingu oraz cyberbullyingu. Czynnikiem, który zmniejszał szansę doświadczenia dręczenia były dobre relacje z kolegami w klasie. Młodzież posiadająca słabe wsparcie ze strony rówieśników miała większą szansę by zostać ofiarą bullyingu. Ponadto złe relacje z kolegami z klasy również zwiększały szansę na doświadczenie cyberprzemocy.Uzyskane wyniki wskazują, że w przypadku planowania i realizowania działań zapobiegających dręczeniu, w tym cyberprzemocy wśród młodzieży gimnazjalnej konieczne jest rozpoznanie i rozwijanie jej właściwości osobowościowych i relacji rówieśniczych. Bardzo ważne jest ciągłe monitorowanie tego zjawiska i na tej podstawie wprowadzanie odpowiednich zmian w szkolnych programach profilaktycznych, szczególnie związanych z zapobieganiem cyberprzemocy rówieśniczej.In Poland experiencing of peer violence among adolescents is a serious and increasing problem, including - cyberbullying. Individual experience of peer violence in adolescence may result in somatic, emotional and cognitive or social functioning disorders. Mental disorders, especially fear and depression, and related to this suicide attempts may be the consequences of bullying at the school as well.The aim of this study was to assess the impact of socio-economic factors, individual characteristics, peer relations and support to experience of bullying and cyberbullying among adolescents at the age of 15 years.This was a survey study. The research tool was a standardized questionnaire elaborated in the frame of the Health Behaviour of School-aged Children - HBSC - the WHO Collaborative Cross-National Study. The questionnaire included questions about bullying and cyberbullying experiences in the previous two months, and questions about the subjective assessment of status and wealth their family (scale FAS), optimism (positive attitude scale-PAS), sense of coherence (SOC scale), life satisfaction (Cantril`s ladder), peers’ relationships and peers’ support. The study group included 421 adolescents (mean age 15 years): 183 boys (43%) and 238 girls (57%). The study was conducted among the students of third graders of the 26 low secondary schools, in twelve voivodeships in Poland. The study group was chosen by applying of two-stage sampling method.The results showed that bullying was experienced by 27% adolescents (29% boys and 26% girls), while cyberbullying was experienced by 20% of the respondents (15% boys and 24% girls). The girls experienced cyberbullying more often than boys. There were no differences in the experience of bullying and cyberbullying due to socioeconomic differences. Among the analyzed personality traits, sense of coherence (SOC) showed the strongest relationship with bullying and cyberbullying. Poor SOC increased chance of being bullied, and strong SOC was accounted as a protective factor. Adolescents dissatisfied with their life, had bigger chance to become a victim of bullying and cyberbullying. Among relationships factors that reduced the chance of experience bullying there were good relationships with classmates. Adolescents with weak support from their peers have a bigger chance to become a victim of bullying. Poor relationships with classmates increased the chance to experience cyberbullying too.It could be concluded that the problem of bullying among secondary school students should be reduced by identification and development of the individual characteristics, and quality of peers’ relations and support. It is important to monitor this problem, and based on this to improve the implementation of the school-based violence prevention programs, including interventions, with special attention toward cyberbullying