Gods and humans. Investiture reliefs of the Sasanian period.

Reliefy skalne Iranu stanowią jedną z najważniejszych kategorii zabytków służących do badań nad okresem sasanidzkim. Monumentalne przedstawienia przekazują wiele cennych informacji dotyczących ideologicznej strony panowania ostatniej irańskiej dynastii sprzed podboju arabskiego. Seria tzw. reliefów inwestytury ukazuje sceny nadania władzy królowi przez bóstwo, najczęściej Ahura Mazdę, który nigdy dotąd ani także nigdy później nie był przedstawiany w formie ludzkiej. Oprócz niego pojawiają się także Mitra i Anahita, a także Apam Napat w postaci symbolicznej. Analizując poszczególne zabytki łatwo dostrzec wiele wspólnych cech dotyczących kompozycji oraz panującego kanonu przedstawień. Niezwykle ważną kwestią jest rola i funkcja reliefów, do dziś pozostająca kwestią licznych sporów i dyskusji. Ich specyficzna lokalizacja, często w miejscach niedostępnych i odosobnionych, sprawia, że liczba ich odbiorców mogła być mocno ograniczona. Rozbudowana symbolika także powoduje, iż interpretacja poszczególnych przedstawień staje się mocno problematyczna. Mimo, że od pierwszych odkryć upłynęło już kilkaset lat, badania prowadzone nad reliefami sasanidzkimi wciąż mogą dostarczać wielu nowych informacji i hipotez, wspieranych danymi uzyskiwanymi przez archeologów na innych polach działań.Iranian rock reliefs are one of the most important category of relics for research on the Sasanian period. Monumental sculptures gives many information about ideological side of reign of the last Iranian dynasty before Arab conquest. The so called investiture reliefs shows the scene of bestowal of power to the king by the god, usually Ahura Mazda, who was never portrayed, before and after the Sasanians. Apart from him we can identify Mithra, Anahita and also Apam Napat. The analysis of each monument can show many common elements of the composition and prevailing art canon. Very important issue is the function and role of this reliefs, still being the matter of discussion and dispute. Specific localisation, often in places inaccessible and isolated caused that the number of their recipients was probably limited. Many symbols showed in sculptures cause also that the interpretation is very difficult. Although, from first discoveries pass over 200 years, new research on the Sasanian rock reliefs can bring many important informations and hypothesis supported by data obtained by archaeologists on other fields of work