The Problem of Middle Class Forming in Russia

Praca poświęcona jest problemowi formowania się klasy średniej w Rosji. Temat ten wydaje się obiecujący z uwagi na znaczenie i rolę jaką przypisuje się klasie średniej we współczesnych społeczeństwach, zwłaszcza podlegającym głębokim przemianom społecznym. W tym aspekcie przypadek rosyjski wydaje się szczególnie interesujący ze względu na często wyrażany pogląd o klasy średniej w Rosji, z uwagi na znaczące rozwarstwienie cechujące to społeczeństwo. Toteż analiza społeczeństwa rosyjskiego, przez pryzmat formowania się klasy średniej, stanowi tym samym próbę odpowiedzi na pytanie, czy nastąpił proces upodobniania się społeczeństwa rosyjskiego jako społeczeństwa postkomunistycznego do społeczeństw zachodnich. Podejmowane badania pozwalają zatem na wniosek, że rosyjska klasa średnia odbiega od modelu zachodnioeuropejskiego, co oczywiście jest zrozumiałe z uwagi na historyczno-społeczne uwarunkowania rosyjskiej transformacji. Niemniej jednak zaobserwowane podobieństwa świadczą o istnieniu takiej klasy w Rosji, co szczególnie dotyczy grup zaliczanych do nowej klasy średniej (menedżerów oraz wysoko wyspecjalizowanych specjalistów). Jednakże nie można pominąć istotnych różnic. Ogólnie biorąc, klasa średnia w Rosji jest mniej liczna i w tym względzie społeczeństwo rosyjskie różni się znacząco od zachodnich społeczeństw klasy średniej (by posłużyć się terminem Henryka Domańskiego). Ponadto, jest ono odmienne również i w innych kwestiach, co dotyczy zwłaszcza systemów wartości i poglądów politycznych tradycyjnie związanych z tzw. syndromem klasy średniej. Można zatem wnioskować, że rosyjska klasa średnia, niezależnie od tego, że w niektórych aspektach przypomina zachodnioeuropejskie, charakteryzuje się odrębnym i swoistym modelem rozwoju.The dissertation is committed to the problem of middle class forming in Russia. Its seems very promising considering the role and meaning of the middle class in contemporary societies, especially those under the process of transformation. The Russian example seems especially interesting as one can often hear that there is too large social disproportions to create a stable and distinctive middle class. Thus, the analysis of the middle class in Russia represents actually an attempt to give an answer to the question whether Russian society is getting similar to Western ones. Ultimately, the research undertaken in the dissertation allows to draw a conclusion that Russian middle class differs from Western ones, what is of course quite understandable, giving the historical and social context of Russian transformation. However, the identified similarities indicate it is possible to talk about such a phenomenon in Russia, especially taking into account the status of some socio-professional groups often classified as – so called – the “new middle class”. But the differences are still very important. Generally speaking, the middle class in Russia is of course much less numerous, and in that respect Russian society is hardly comparable to Western “society of middle class” (to use Henryk Domański’s term). But it is also different in other spheres, including especially systems of values and political opinions, traditionally associated with – so called – the “middle class syndrome”. Thus, one should conclude that Russian middle class, even if in some respects similar to European ones, represents a distinct and specific way of development.The dissertation is committed to the problem of middle class forming in Russia. Its seems very promising considering the role and meaning of the middle class in contemporary societies, especially those under the process of profound social changes. The Russian example seems especially interesting as one can often hear that there is too large social disproportions to create a stable and distinctive middle class. Thus, the analysis of Russian society from the perspective of the middle class represents actually an attempt to give an answer to the question whether this society, being in fact a post-communist society, is getting similar to Western ones.Ultimately, the research undertaken in the dissertation allows to draw a conclusion that Russian middle class differs from Western ones, what is of course quite understandable, giving the historical and social context of Russian transformation. However, the identified similarities indicate it is possible to talk about such a class in Russia, especially when it comes – so called – the “new middle class” (managers and professionals). But the differences are still very important. Generally speaking, the middle class in Russia is much less numerous, and in that respect Russian society is hardly comparable to Western “society of middle class” (to use Henryk Domański’s term). But it is also different in other spheres, including mainly systems of values and political opinions, traditionally associated with – so called – the “middle class syndrome”. Thus, one should conclude that Russian middle class, even if in some respects similar to Western European ones, represents a distinct and specific way of development