The Discussion About the Issue of Essence and Existence. The Scholastic Tradition and Modern Thought on the Position of St. Thomas Aquinas

Głównym celem niniejszej pracy jest możliwie pełna i dokładna prezentacja pewnego stanowiska w interesującym sporze metafizycznym, sporze o status istnienia. Ponadto konfrontuje się tu tezy i argumenty filozofów tworzących w nurtach odległych czasowo i językowo by pokazać, iż znajomość historii filozofii nie przeszkadza, ale może pomóc w twórczym uczestnictwie we współczesnej debacie filozoficznej.Zagadnienie prawdy i poszukiwanie właściwego opisu rzeczywistości już u samego początku badań filozoficznych odgrywało centralną rolę. Mimo to, namysł nad istnieniem pozostawał w cieniu, w cieniu rozwijanej teorii bytu i związanej z nią teorii istoty. Wtedy też powstała (w najpełniejszym stopniu wyrażona przez Arystotelesa) teoria deflacyjna (redukcyjna), zgodnie z którą istnienie nie jest niczym realnym, gdyż nie dodaje niczego do istoty, utożsamianej z bytem. Samo istnienie, jako element rzeczywistości wymagający poznania i zbadania, pojawiło się później, w epoce rozkwitu filozofii arabskiej (islamskiej i żydowskiej) i łacińskiej, w kontekście filozoficznych badań nad naturą Boga-Stwórcy, kreującego całą rzeczywistość z nicości. Wtedy też powstały pierwsze teorie metafizyczne, w ramach których istnienie ujmowano jako realny, nieredukowalny element rzeczywistości.W niniejszej pracy przedstawiono historię wyodrębniania się nieredukcjonistycznych koncepcji istnienia (traktujących je jako realny „składnik” bytu), ze szczególnym zwróceniem uwagi na stanowisko św. Tomasza z Akwinu jako twórcy jednej z najdojrzalszych wersji tego typu teorii. Następnie, na przykładzie głównych reprezentantów, omówiona jest scholastyczna debata nad tzw. różnicą realną, skoncentrowana wokół zasadności podtrzymywania stanowiska niedeflacyjnego. W ostatniej części zaprezentowano współczesną dyskusję nad istnieniem, koncentrując się na filozofach odwołujących się (afirmatywnie lub krytycznie) do myśli Doktora Anielskiego.Prezentacja ma charakter głównie historyczny. Rozważane są tu różne teorie metafizyczne, w obrębie których status istnienia ujmowano rozmaicie. Główny punkt odniesienia stanowi doktryna esse Akwinaty (jako wzorcowy przykład niedeflacyjnego podejścia do istnienia), którą to zestawiano ze stanowiskami innych filozofów, tj. z redukcjonizmem klasycznym (Arystoteles, Gotfryd z Fontaines) oraz współczesnym (Frege, Russell, Quine, Kenny), a także innymi typami teorii nieredukcjonistycznych (Awicenna, Idzi Rzymianin, Geach, Miller). Na ich tle widać, iż stanowisko św. Tomasza z Akwinu jest spójne, wartościowe i wciąż aktualne.The aim of this study is in complete and accurate way to present one of the possible positions, i.e nondeflationary treatment of existence, in an interesting metaphysical dispute – the dispute over the status of existence. Moreover, the arguments and thesis from historically distinct periods are analized to show that the knowledge of the history of philosophy is not a ballast. On the contrary, it can be creatively used in the contemporary discussion and deepen the understanding of this issue.The issue of the truth and the search for a proper description of reality has played a central role already in the very beginnings of philosophical research. However, reflection on the existence remained in the shadow of the drop-down theory of being and related theory of essence. At that time was developed (to the fullest extent expressed by Aristotle) a deflationary (reductionist) theory, according to which existence is not real, because it does not add anything to the essence which was identified with a being. Mere existence, as a part of reality that requires knowledge and examination, appeared later, in the era of flourishing Arab (Muslim and Jewish) and Latin philosophy, in the context of the philosophical study of the nature of God the Creator, who creates a whole reality out of nothingness. At that time the first metaphysical theories appeared, in which the existence was recognized as a real, irreducible element of reality.In this paper the history of extracting the non-reductionist theories of existence (in which it is treated as a real ‘component’ of being) is presented, with particular attention to the position of St. Thomas Aquinas as the creator of one of the most mature version of these theories. Subsequently, based on the example of the main representatives, the scholastic debate over the so-called ‘real difference’ (centered around the merits of maintaining the non-deflationary position) is shown. In the last section the contemporary debate over the existence is presented, with a focus on philosophers appealing (affirmatively or critically) to the theory of Aquinas.The presentation is mainly historical. Metaphysical theories, within which the status of the existence is recognized in different ways, are considered. The main point of reference is the doctrine of esse of Aquinas (as a blueprint for non-deflationary approach to existence), which is juxtaposed with the positions of other philosophers, i.e. with the classical (Aristotle, Godfrey of Fontaines) and contemporary reductionism (Frege, Russell, Quine, Kenny) and also other types of non-reductionist theories (Avicenna, Giles of Rome, Geach, Miller). The main conclusion is that a nondeflationary theory of Aquinas is coherent, plausible and still actual in XXI century