The protection of employees’ claims in the event of insolvency of their employer

Problematyce ochrony roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy poświęcono dotychczas nieliczne monografie oraz komentarze odnoszące się do nieaktualnego już stanu prawnego. Mogą one jednak służyć przy badaniu obecnego stanu prawnego ze względu na niewiele dokonanych zmian legislacyjnych. Tematyka ta stanowi jeden z działów prawa pracy regulujący kwestie, które mogą okazać się niezwykle istotne z punktu widzenie sytuacji prawnej pracownika na tle zachodzących dynamicznych zmian gospodarczych w Polsce i na świecie. Problematyka ochrony roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy pozostaje w ścisłym związku z sytuacją społeczno-gospodarczą. Jednym z elementów gospodarki wolnorynkowej jest zjawisko upadłości i likwidacji przedsiębiorstw. Stąd rodzi się problem ochrony roszczeń pracowniczych, które nie mogą zostać uregulowane przez pracodawcę ze względu na brak do tego środków spowodowany jego upadłością. Rolą ustawodawcy pozostaje więc przyjęcie rozwiązań prawnych, nie tylko na gruncie kodeksu pracy, które pozwolą uregulować niezaspokojone roszczenia pracownicze. Jednocześnie należy mieć na względzie inne podmioty funkcjonujące w gospodarce wolnorynkowej tak aby nie osłabić pozycji ekonomicznej i prawnej pracodawcy w stosunku do tychże podmiotów (np. instytucji finansowych) kosztem przyznania nadmiernej ochrony roszczeniom pracowniczym. Nie bez znaczenia pozostaje w tym względzie jakie konkretne rozwiązania prawne lub instytucjonalne zostaną wybrane w tym celu. W państwach zachodnich w drugiej połowie dwudziestego wieku wypracowano zasadniczo dwa modele. Wcześniejszy model polegał na przyznaniu roszczeniom pracowniczym pierwszeństwa w zaspokojeniu z masy majątkowej upadłego pracodawcy co miało stanowić pełne zabezpieczenie interesów pracowniczych. Szybko zauważono jednak, że ten model ochrony nie jest wystarczający ze względu na fakt, iż interesy pracownicze muszą być godzone z interesami innych podmiotów gospodarczych z uszczerbkiem dla pracowników. Dlatego przyjęto model polegający na powołaniu do życia instytucji której zadaniem będzie pobieranie składek od pracodawców tak by móc zaspokoić roszczenia pracownicze w przypadku niewypłacalności pracodawcy i jego upadłości.Potrzeba ochrony roszczeń pracowniczych już od dłuższego czasu pozostaje w sferze regulacji Międzynarodowej Organizacji Pracy. W wydawanych przez siebie zaleceniach i konwencjach zawarto wypracowane pomiędzy państwami-stronami konwencji standardy w ochronie roszczeń pracowniczych na wypadek niewypłacalności pracodawcy. Dla polskiego ustawodawcy istotne i wiążące pozostają, obok regulacji Międzynarodowej Organizacji Pracy, rozwiązania przyjęte w ustawodawstwie Unii Europejskiej. Ustawodawca unijny mając świadomość wagi omawianej problematyki uchwalił dyrektywę z 20 października 1980 r. poświęconą problemowi ochrony roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy. Wielokrotnie nowelizowana została ostatecznie zastąpiona dyrektywą z 22 października 2008 r., która w istocie stanowi teksty jednolity dyrektywy z 1980 r. i jej nowelizacji. Dyrektywa z 2008 r. stanowi przykład harmonizacji minimalnej zbliżając do siebie ustawodawstwo państw członkowskich w tym zakresie poprzez przyjęcie minimalnych standardów ochrony roszczeń pracowniczych na wypadek niewypłacalności pracodawcy. Na gruncie polskiego systemu prawnego przyjęto model instytucjonalnej ochrony roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy. W tym celu powołano Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, którego głównym zadaniem pozostaje wypłata należności pracowniczych niezaspokojonych przez upadłego pracodawcę. Ustawodawca polskizdecydował się na przyznanie Funduszowi, ustawą o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy z 13 lipca 2006 r., osobowości prawnej oraz statusu państwowego funduszu celowego w myśl ustawy o finansach publicznych. Wątpliwości może budzić brak powołania organów dla osoby prawnej jaką jest Fundusz.The problem of protection of employee claims in the event of insolvency of their employer has been so far the topic of very few monographs and comments relating to the already outdated legal status. They may however be useful when examining the current legal status because of the very few legislative changes. This subject is one of the divisions of labour law governing issues that may prove to be extremely important from the point of view of legal status of the employees due to dynamic economic changes in Poland and in the world. The issue of protection of employees’ claims in the event of insolvency of their employer is closely linked with socioeconomic situation. One of the elements of free market is the phenomenon of insolvency and liquidation of companies. Thus, the problem of protection of employees’ claims that cannot be satisfied by the employer due to lack of resources due to its insolvency. The role of the legislature is to adopt legal solutions, not only on the basis of the labour code, which will regulate the claims of unsatisfied employees. At the same time consideration should be given to other entities operating in a free market so as not to weaken the economic and legal position of employers in relation to these entities (e.g. financial institutions) at the expense of granting excessive protection to claims of the employees. It is of significance what specific legal or institutional arrangements will be selected for this purpose. Western countries in the second half of the twentieth century, developed basically two models. The earlier one was designed to grant the claims of employees priority from the mass of the insolvent employer's with a full protection of employees' interests. It was quickly, however, noted that this model of protection is not sufficient due to the fact that the interests of employees’ must be negotiated with the interests of other economic entities what lead, in consequence, to the detriment of employees’ interest. Therefore, the next model consists in establishing the institutions with the task to collect contributions from employers so as to satisfy the employees' claims in the case of insolvency of their employer. The necessity for protection of employees’ claims has been remaining in the interest of the International Labour Organisation. The recommendations issued by ILO and conventions concluded between developed countries-parties to the conventions set the standards in protection of the employees' claims in the event of insolvency of their employer. For the Polish legislator are important, in addition to regulation of the International Labour Organisation, the solutions adopted in the legislation of the European Union. The EU legislator, being aware of the importance of the subject, adopted a Directive of 20 October 1980 dealing specifically with the protection of employees’ claims in the event of insolvency of their employer. It was amended many times and finally replaced by Directive of 22 October 2008, which in essence is a uniform text of the Directive of 1980 and its amendments. Directive of 2008 is an example of the minimum harmonization bringing together Member States' legislation in this area by adopting minimum standards for the protection of employees’ claims in the event of insolvency of their employer. In the Polish legal system the model of institutional protection of employees’ claims in the event of insolvency of their employer has been adopted. Guaranteed Employee Benefits Fund was established, for those tasks, which main aim is to satisfy claims of employees unpaid by the insolvent employer. The Polish legislator decided to grant the Fund, by means of the Act on the protection of employees’ claims in the event of insolvency of their employer of 13 July 2006, legal personality and the status of a state special fund under the Public Finance Act. However, some doubts may raise due to the lack of adoption of the bodies of the legal person which is the Fund