Julian Tuwim: poet and translator. Analysis of translation of selected Russian futuristic, symbolist and romantic poems

Zadaniem niniejszej pracy magisterskiej było przedstawienie jednego z najbardziej znanych polskich poetów – Juliana Tuwima jako tłumacza literatury rosyjskiej. Przekład był znaczącą dziedziną w literackiej działalności Tuwima, jednakże o jego pracy tłumacza wspomina się stosunkowo rzadko.Celem pracy było odkrycie metody, jaką Tuwim stosował w swoich przekładach. W tym celu wybrane zostały niektóre rosyjskie wiersze, przetłumaczone przez Tuwima. Dzięki metodzie porównawczej (zestawienie oryginalnych i przetłumaczonych tekstów) możliwym było odnalezienie w przetłumaczonych tekstach dominujących rozwiązań translatorskich i w rezultacie - sformułowanie głównych cech metody przekładowej Tuwima.Praca składa się z dwóch części: teoretycznej i praktycznej, w sumie są to cztery rozdziały. Pierwszy z nich (teoretyczny) jest oparty na informacjach z życia Tuwima, a także informacjach o jego twórczości i zainteresowaniach. Rozdział ten zawiera również krótki opis stosunku Tuwima do takich zagadnień jak poezja i przekład.Analityczna część pracy składa się z trzech rozdziałów. Następuje w nich analiza przekładów wybranych dzieł futurystycznych oraz literatury symbolistycznej i romantycznej. W tej części poprzez zestawienie tekstów oryginalnych i przekładów, a następnie poszukiwanie śladów tłumacza w tekście przekładu podjęta została próba nakreślenia metody przekładowej Tuwima.W rozdziale poświęconym literaturze futurystycznej przeprowadzona została analiza przekładu dzieła Majakowskiego Obłok w spodniach.Następnie analizie poddano przekłady wierszy dwóch rosyjskich symbolistów (Briusowa i Błoka). Kryterium doboru tekstów była ich tematyka: obraz miasta. Analiza polegała na porównaniu oryginalnych obrazów z obrazami uzyskanymi w tłumaczeniu. Celem było uchwycenie ewentualnych różnic oraz zidentyfikowanie ich źródła i konsekwencji.W ostatnim rozdziale analizie poddano wybrane utwory poezji romantycznej (wiersze Puszkina i Lermontowa). Wiersze zostały wybrane według tematyki: obraz poety oraz tematyka miłości i tęsknoty.Odpowiedź na pytanie o metodę translacji Tuwima jest następująca: wszechobecną tendencją w tuwimowskich przekładach jest skłonność do amplifikacji. Przejawia się ona poprzez częstą intensyfikację opisów i emocji w badanych tłumaczeniach. Analiza wykazała, że tendencja ta jest stała, niezależnie od analizowanego tekstu i jego przynależności do określonego prądu literackiego. Taka tendencja prowadzi do widocznego nasilenia emocji, wzrostu dynamiki w opisach, pojawienia się wskazówek interpretacyjnych . Niekiedy obraz w tekście przekładu jest bardziej wyrazisty niż w oryginale (np. obrazy miasta) lub przekładzie zauważalny jest nadmierny patos i wzniosłość (np. obraz poety). Z drugiej strony zebrany materiał może być uznany za dowód jakości tłumaczeń Tuwima. To stwierdzenie potwierdzają liczne przykładów świadomego i odpowiedzialnego użycia transformacji. Tuwim wielokrotnie udowadnia, że potrafi umiejętnie i profesjonalnie rozwiązywać złożone problemy czyhające na tłumacza.The problem considered in this master work was to present one of the most famous Polish poets, Julian Tuwim, as a translator of Russian literature. Translating was significant field of Tuwim’s achievements, however not many people know about his work as translator. The aim of this master work was to discover Tuwim’s methods of translating. To achieve that, there were chosen various poems, which were translated by Tuwim. Thanks to comparison (original and translated texts) it was possible to find dominant solutions in translated texts and as a result describe Tuwim’s method.The work consists of two parts: theoretical and practical. In total there are four chapters. First of them (theoretical) is based on pieces of information about Tuwim’s life, his poems and interests. There is also short description about his point of view on such problems as poetry and translating. The analytical part of this work consists of three chapters. There goes analysis of translations of selected works of futuristic, symbolist and romantic literature. In this part, through comparison of selected original texts with texts, which were translated by Tuwim, we tried to find answers about Tuwim’s method. It was possible to discover a general method by finding traces of the translator in analyzed texts and identifying the main features of the translation method.In the chapter about the futuristic literature there was analysis of the translation of a work of Mayakovsky A Cloud in Trousers.In the next next chapter the translations of poems of two Russian Symbolists (Bryusov and Blok) were analyzed. The criterion for selection was the subject of the texts: image of a city. In analysis there was comparison of original images with the images obtained in the translation. By capturing the possible differences, we tried to identify their source and consequences.In the last chapter the analysis was based on romantic poetry. Poems were selected by the subject: the poet and his role as well as by the subject of love and longing.The answer to the question about Tuwim’s translation method is that the method is based on the amplification. There is very often intensification of the descriptions and emotions in his translations. Analyzes have shown that this method is constant, despite of which text is analyzed: futuristic, symbolist or romantic. Such method leads to noticeable intensification of emotion, increased dynamism, hints of interpretation. There are also times when the picture in the translated text is more expressive than in the original (eg, images of the city), or the translation is filled with unnecessary pathos and sublimity (eg image of the poet). On the other hand, the gathered material can be considered as a proof of the quality of Tuwim’s translations. This statement is supported by many examples of conscious and responsible use of translational transformations. Tuwim is obviously aware of consequences of using translational transformations. He repeatedly proves that he is capable of maintaining balance in the translated text and solving complex problems in a professional way.В настоящей работе мы решили сосредоточиться на переводческой деятельности Юлиана Тувима. В теоретической части мы сделали обзор выжнейших моментов из жизни и творческой деятельности Тувима. Аналитическая часть настоящей работы состоит из трёх глав, посвящённых поочерёдно переводам избранных произведений футуристической, символистской и романтической литературы. В этой части путём анализа и сравнений отобранных текстов оригиналов с текстами переводов Тувима мы пытались найти ответы на поставленные нами в начале работы задачи, то есть найти следы переводчика в совершённых им переводах, а также определить главные черты переводческого метода Тувима. В главе, посвящённой футуристической литературе, мы провели анализ перевода произведения В. Маяковского Облако в штанах. В следующей главе анализу подверглись переводы стихотворений символистов: Брюсова и Блока. Критерием подбора текстов была тематика города и в таком же ключе мы проводили наш анализ. В приведённых стихотворениях мы сосредотачивались на очередных образах города и сравняли их с образами, полученными в переводе. Улавливая возможные разницы, мы пытались определить их источник и последствия.Похожим путём был проведён анализ в последней главе, посвящённой переводам романтической поэзии. Подобранные стихотворения относились к тематике: поэт и его роль, а также к тематике любви и тоски.Вырисовывается метод в тувимском переводе, опирающийся на амплификацю и интенсификацию описаний и эмоций. Наши анализы показали, что такое явление в переводах Тувима имеет место независимо от переводимого текста и его принадлежности к литературному течению. Часто заметна интенсификация эмоций, повышение динамизма, намёки на интерпретацию. Есть также случаи, когда картина в тексте перевода становится более яркой, чем в оригинале (напр. образы города), либо в переводе чувствуется излишний пафос и возвышенность (напр. образ поэта). С другой стороны проанализированный материал является доказательством заботливости Тувима о качестве перевода. Это подтверждают многие примеры сознательного и ответственного использования переводческих трансформаций. Тувим очень умело использует компенсацию, в случае излишней амплификации смягчает эффект редукцией, словом, он неоднократно доказывает, что он способен с чуткостью профессионала сохранять равновесие в переводимом тексте и решать сложные переводческие вопросы