The Bronze and Early Iron Age settlement at cave sites of the Kraków-Częstochowa Upland

Praca jest wprowadzeniem do charakterystyki osadnictwa ludności epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na stanowiskach jaskiniowych obszaru Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Od pierwszych badań wykopaliskowych w XIX wieku, do czasów współczesnych, nie powstało żadne syntetyczne opracowanie zabytków związanych z omawianym regionem i okresem. W pracy tej opisano zabytki ceramiczne, krzemienne i kamienne oraz przedmioty metalowe, pochodzące z jaskiń, schronisk skalnych oraz ostańców skalnych. Zestawienie to, odnosi się do stanowisk jaskiniowych z całego obszaru Jury. Zakres chronologiczny pracy obejmuje czasy od ok. 2800 r. p.n.e. do ok. 400 r. p.n.e. Najstarsze omówione materiały to pozostałości osadnictwa okresu późnego neolitu, najmłodsze zaś, związane są z kulturą łużycką w okresie halsztackim. Można zauważyć, że strefa osadnictwa omawianego obszaru, do co najmniej XI stulecia p.n.e., posiadała charakter marginalny. Znacznie więcej śladów użytkowania stanowisk jurajskich, wiąże się okresem rozwoju kultury łużyckiej. Interesującym elementem pracy, jest próba odpowiedzi na pytanie: co przyciągało ludność omawianych okresów na teren Jury, tak nieprzychylny gospodarce rolno-hodowlanej? Ważnym zagadnieniem wydają się być również, znaleziska grotów strzał typu scytyjskiego, odkryte na kilku jurajskich stanowiskach.The paper is an introduction to the issues of Bronze and Early Iron Age settlement at cave sites of the Kraków-Częstochowa Upland. Nowadays there does not exist any complete catalogue, which contains all the sites and artifacts from this period and region. This paper is a register of sites from the whole area of Jura, concerning the idea of interpretation possibilities and chronological problems. The description is about the pottery, flint, stone or metal artifacts, which are finding at caves, cave shelters and monadnocks. The paper deals with the dates between abt. 2800 BC and abt. 400 BC. It means that the oldest described findings comes from the Late Neolithic period. The youngest elaborated data comes from the Lusatin Culture in Hallstatt period. The Kraków-Częstochowa Upland is not a good place for the agriculture. It’s easy to notice, that in the first part of that period, occupancy af jurasic sites, had a little meaning within the hole settlement in Lesser Poland and its neighborhood. Since XI-th century BC it can be observe a high increase of findings which are connected with Lusatian Culture. The main question now, is what attracted people to this area? At last, one of the most important artifacts are the bronze Scythian arrowheads, found on few Jurassic sites