The rules of responsibility in Russian Criminal Code of 1903 and Criminal Codes of Soviet Russia of 1922 and 1927

Przedmiotem pracy jest porównanie zasad odpowiedzialności karnej w ustawodawstwie rosyjskim z początku XX wieku. Analiza zawarta w pracy dotyczy dwóch systemów rosyjskiego prawa karnego. Pierwszy pochodzi z ostatnich lat caratu w Rosji i jest opisany na przykładzie Kodeksu karnego z 1903 r. (zwanego Kodeksem Tagancewa). Drugi to bolszewickie prawo karne, które swój początek bierze od rewolucji z października 1917 r. Bolszewicki system prawa karnego został przedstawiony na przykładzie tzw. nihilizmu prawnego z lat 1917-1921 oraz sytemu opartego o prawo skodyfikowane (kodeksy z 1922 i 1927 r.). Pierwszy rozdział przedstawia rys ustroju Rosji pod rządami władców z dynastii Romanowów oraz opis sytuacji politycznej na terytorium byłego imperium rosyjskiego po przewrocie bolszewickim w październiku 1917 r. Drugi rozdział opisuje główne kierunki rozwoju myśli karnistycznej od wieku XVIII przez wiek XX. Trzeci rozdział poddaje analizie zasady odpowiedzialności karnej zawarte w Kodeksie karnym rosyjskim z 1903 r. Ponadto rozdział zawiera krótki opis przestępstw politycznych zawartych w Kodeksie. Rozdział ten ukazuje Kodeks Tagancewa jako przykład wysokich standardów ówczesnej europejskiej myśli prawniczej. Ostatni rozdział dotyczy prawa karnego, które wprowadziła partia bolszewicka po przejęciu władzy w październiku 1917 r. Pierwszy okres po rewolucji był określany jako komunizm wojenny i charakteryzował się brakiem systemu prawnego. Ten okres zwany jest również mianem nihilizmu prawnego. Prawo karne okresu nihilizmu prawnego był traktowane jako narzędzie do zwalczania przeciwników politycznych, wrogów nowego ustroju określano jako wrogów ludu. W 1921 r. skończył się okres nihilizmu prawnego, bolszewicy wprowadzili Nową Ekonomiczną Politykę (NEP). Lata następne to wprowadzenie w państwie Kodeksów karnych, najpierw w 1922, następnie w 1927 r. Powrót do prawa spisanego w formie ustaw oznaczał niewielką poprawę, bolszewicy nadal traktowali prawo karne jako narzędzie prowadzenia polityki terroru wobec obywateli Rosji Sowieckiej. Praca podejmuje się szczegółowej analizy zasadniczych dla prawa karnego kwestii: winy, okoliczności uchylających bezprawność zachowania sprawcy (obrona konieczna, stan wyższej konieczności), usiłowania przestępstwa oraz przestępczego współdziałania.The subject of the thesis is comparision of rules of criminal responsibility in Russian legislation in the beginning of the 20th century. An analysis made in the thesis is concerned with two systems of the Russian criminal law. The first is the criminal law characteristic of the final years of the monarchy in Russia. This law can be found in the Criminal Code of 1903 (Tagancev's Criminal Code). The second is the criminal law created by the Bolsheviks who rose to power in October 1917. The Bolshevist criminal law system was characterized by legal nihilism. It prevailed in 1917-1921 and was later replaced by the penal system introduced by two Soviet Criminal Codes, those of 1922 and 1927. The first chapter describes Russian constitutional history characteristic of the reign of the Romanovs. In addition it discusses the revolution of October 1917 and further political developments in the territory of the previous Russian empire. The second chapter discusses the major developmental lines of the European criminal thought in the 18th through 20th centuries. The third chapter analyses the rules of penal responsibility as provided for in the Russian Criminal Code of 1903. Likewise, the chapter includes a short discussion of political offences as found in the Code. The chapter presents the Code of 1903 as representative of high standards of contemporary European thought in the area of penal legislation. The last chapter discusses the criminal law introduced by the Bolsheviks the moment they seized power in Russia. The first post-revolutionary period was referred to as the war communism. Its characteristic feature was the absence of any legal order. Hence it was the period of legal nihilism. It that time the criminal law was used instrumentally to destroy the political opponents of the Communist regime, the opponents being stigmatized as enemies of the people. In 1921 the Bolsheviks introduced the New Economic Policy (NEP) which put an end to legal nihilism. What followed later was the adoption of two Soviet Criminal Codes in 1922 and 1927. This however meant only a slight improvemend in the Bolshevist tendency to treat the criminal law as an instrument designed to terrorize the citizens of their state. The thesis provides a thorough analysis of fundamental questions of penal law as identifiable in the discussed codifications: the question of guilt, the problem of circumstances eliminating the illegality of the perpetrator's behaviour (including self-defence and necessity), attempt at a crime, complicity etc