Globalization - nutrition transition: aspects of contemporary changes in consumption trends

W swojej pracy, autor pragnie udzielić odpowiedzi na postawione pytanie: czy współczesne trendy konsumpcji można w jakiś sposób wiązać z globalizacją gospodarki światowej, a także towarzyszącym jej procesom i przemianom? Przytoczone informacje pozwalają na stwierdzenie, iż zjawisko przejścia żywienia oraz nierówności stanu odżywienia wśród populacji można częściowo przypisać procesom globalizacji, gdyż wpływają one – pośrednio lub bezpośrednio – na podaż i popyt na artykuły spożywcze, związane właśnie z przejściem żywienia. W prezentowanej pracy przeprowadzono przegląd literatury oraz studium przypadków wybranych krajów świata, oparte o przyjęte kryteria i ramy pojęciowe.Kluczowym czynnikiem po stronie podaży jest ekspansja międzynarodowych korporacji spożywczych, liberalizacja międzynarodowego handlu żywnością, globalne sieci reklamy i promocji żywności, rozwój transnarodowych sieci supermarketów, nasilenie się bezpośrednich inwestycji zagranicznych, rozwój technologiczny oraz liberalizacja krajowej polityki rolnej i, co nie mniej istotne, związane z globalizacją wpływy kulturowe. Po stronie popytu, kluczowe czynniki przemian stanowią zmiany struktury zatrudnienia i związanych z tym dochodów – szczególnie w perspektywie postępu urbanizacji. W wielu przypadkach, czynniki te uczyniły produkty wysokokaloryczne, ubogie w substancje odżywcze, a zwłaszcza wysoko przetworzone, znacznie łatwiej dostępnymi i pożądanymi przez coraz większą część ludności świata – szczególnie na obszarach miejskich.Przedstawione dane wskazują, że nierówności stanu odżywienia – pomiędzy i wewnątrz społeczeństw – można po części przypisać procesom napędzającym globalizację. Po pierwsze, w związku z niedożywieniem, ludność już ciesząca się bardziej korzystnymi warunkami – jak posiadanie znacznej ilości ziemi lub kapitału wystarczającego do inwestowania w technologie rolnicze – posiada większą szansę przechwytywania potencjalnych korzyści żywieniowych, dostarczanych przez globalizację; ci natomiast w niekorzystnej sytuacji – ludność bez gruntów oraz kobiety na wsi – mają znacznie mniejsze szanse dostępu do tych korzyści. Tak więc wewnątrz oraz pomiędzy społeczeństwami odnajdujemy zarówno zwycięzców jak i przegranych.Po drugie, istnieją związane z globalizacją nierówności pomiędzy osobami narażonymi na niewystarczające i nadmierne spożycie żywności. We wczesnych etapach przejścia żywienia, grupy bardziej zamożne posiadają większe możliwości spożywania produktów związanych z rozwojem dietozależnych chorób przewlekłych w ilości odpowiedniej lub zawyżonej, podczas gdy biedniejsze grupy pozostają wobec ryzyka niedożywienia. W późniejszym okresie, bogatsze grupy zaczynają zgłaszać popyt na zdrowszą żywności, a mniej pożywne, gęste energetycznie produkty stają się bardziej pożądane i dostępne wśród grup o niższym statusie społeczno-ekonomicznym.Staje się oczywiste, że nie sposób rozdzielić globalizacji jako siły homogenizującej i dywersyfikującej sposoby żywienia, ponieważ procesy globalizacyjne związane są oboma procesami. Różnicujący charakter procesów globalizacyjnych ma pozytywny wpływ, aczkolwiek budzi także obawy o nierównomierność rozwoju nowych nawyków żywieniowych między bogatymi i ubogimi, do którego warunki w wielu przypadkach stwarza globalizacja. Wraz z korzyściami bardziej dynamicznego rynku, przypadającymi na grupy wysokiego poziomu dochodów w krajach rozwijających, grupy o niższych dochodach stają wobec alternatyw borykania się z niedostatecznym dostępem do żywności, a przyjęciem niskiej jakości diety, przyczyniającej się do powstawania otyłości, jak ma to miejsce w krajach zachodnich.Wobec tych powodów, tak wiele z relacji między globalizacją, a sposobami żywienia zależne będzie od kontekstu, w którym zachodzą dane procesy.In his work, the author seeks to answer the question: are the contemporary trends in consumption in some way linked to the globalization of world economy and its accompanying processes and transformations? The elaborated information allows the conclusion that the phenomenon of diet transition and nutritional inequities among populations can be partly attributed to processes of globalization, because they affect – directly or indirectly – the supply and demand for food associated with the nutrition transition. The following paper consists of a literature review, as well as case studies of selected countries – based on selected criteria and conceptual framework.A key factor on the supply side is the expansion of international food corporations, the liberalization of international food trade, global network of food advertising and promotion, development of transnational supermarket chains, the increase in foreign direct investment, technological development and liberalization of domestic agricultural policy and, last but not least important, globalization related cultural influences. On the demand side, key drivers of change is the shift in the employment structure and related income – especially in the context of the progressing urbanization. In many cases, these factors have made high-calorie, nutrient-poor and highly processed products much more accessible and desirable for an increasing proportion of the world's population – particularly in urban areas.The data presented indicate that the inequities – between and within societies – can be partly attributed to processes driving globalization. Firstly, in relation to malnutrition, the population already in more favorable conditions – like having a considerable amount of land or sufficient capital to invest in agricultural technologies – have a better chance of capturing the potential nutritional benefits provided by globalization, while those at a disadvantage – population without land and women in rural areas – are substantially less likely to access these benefits. So, within and between societies, both winners and losers can be found.Secondly, there are globalization related inequities in populations among people exposed to insufficient or excessive food intake. In the early stages of the nutrition transition, the more affluent groups have more opportunities to consume products (in an adequate or excessive amount) associated with the development of diet-related chronic diseases, while the poorer groups are facing the risk of malnutrition. Later during the transition, wealthier groups begin to report demand for healthier food, as the less nutritious, energy-dense products become more desirable and accessible to groups of lower socio-economic status.Therefore it becomes obvious that it is impossible to separate the consumption homogenizing and diversifying forces of globalization, since it facilitates them both. The differentiatory nature of globalization has a positive effect, but also raises concerns about the uneven development of new dietary habits between rich and poor, to which conditions in many cases are created by globalization. Along with a large part of the benefits of a more dynamic market system, attributable to the high level of income in developing countries, lower income groups are faced with an alternative to either cope with the insufficient access to food, or adopt a low-quality diet, contributing to the emergence of obesity, such as it is in Western countries. The people of lower socio-economic status are in the long run more susceptible to the consumption homogenizing impact of the global market, while those more affluent and better educated tend to shift to more healthy and more expensive products.For these reasons, therefore, so much of the relationship between globalization and the nutritional patterns will depend on the context in which the relation occur