Kreatywność tłumacza na przykładzie poezji Ogdena Nasha w tłumaczeniu Stanisława Barańczaka

Praca bada poezję Ogdena Nasha w tłumaczeniu Stanisława Barańczaka. Pierwszy rozdział przedstawia metodologię, która zakłada analizę przekładu z perspektywy kultury docelowej, przyjmując metodę opisowych badań przekładu, prezentowaną między innymi przez Gideona Toury’ego i Theo Hermansa. Praca przyjmuje założenia zwrotu kulturowego w badaniach nad przekładem André Lefevere’a i Susan Bassnett, którzy stwierdzają, że wiele różnych czynników kultury docelowej może wpływać na tłumaczenie. Ich poglądy są podstawą do „zwrotu kreatywnego” w przekładoznawstwie, który postuluje możliwość uznania kreatywności tłumacza za najważniejszy czynnik kształtujący produkty tłumaczenia. To podejście jest zastosowane do przekładów Barańczaka.Przy analizowaniu kreatywnych aspektów przekładów Barańczaka brane są pod uwagę najbardziej charakterystyczne cechy poetyki jego oryginalnej twórczości. Drugi rozdział pracy opisuje styl poetycki Barańczaka, skupiając się na tych aspektach jego twórczości, które są istotne dla dalszej analizy jego przekładów Nasha. Scharakteryzowane jest użycie języka jako tematu poezji, modyfikacje wyrażeń frazeologicznych, składniowe i dźwiękowe środki stylistyczne. Oprócz tego w rozdziale zaprezentowany jest humor w poezji Barańczaka. Krótko opisana jest także jego praktyka tłumaczeniowa w celu wykazania relacji między stylem poetyckim Barańczaka i jego przekładami w ogóle.Trzeci rozdział pracy poświęcony jest Ogdenowi Nashowi i jego twórczości. Krótko wprowadzona jest sylwetka poety, a następnie opisany jest jego podejście do poezji nonsensu jako zapis antropologicznej i socjologicznej obserwacji. Wyszczególnione zostają najważniejsze cechy poezji nonsensownej Nasha, a mianowicie eksperymentalne podejście do rymowania i wersyfikacji, mieszanie elementów formalnych i nieformalnych, eksperymenty z frazeologią i intertekstualnością. Rozdział skupia się także na obszarach wspólnych między stylami Nasha i Barańczaka w celu wyjaśnienia, dlaczego może on być interesującym poetą dla Barańczaka jako tłumacza.Ostatni rozdział pracy prezentuje kreatywność tłumacza na podstawie wybranych przykładów tłumaczeń poezji Nasha. Badane są związki między oryginalną twórczością Barańczaka i jego tłumaczeniami Nasha, a także opisywane są cechy produktów tłumaczenia. Analizy przeprowadzane są w sekcjach tematycznych, obejmujących rozwijanie obrazów Nasha, eksperymenty z wymową i frazeologią, wyszukane rymy, aliteracje jako główny środek stylistyczny przekładów, środki składniowe. Oddzielna sekcja poświęcona jest wariantom jednego wiersza jako znakom kreatywności.Analizy wykazują, że najważniejszą cechą nonsensu Nasha w wersjach Barańczaka staje się eksploracja języka, czego nie zaobserwowano w utworach oryginalnych. W swoich przekładach Barańczak, w formie pomysłowych i kreatywnych zabaw językowych, bada potencjał języka i prezentuje jego ogromne możliwości tworzenia nowych form i znaczeń. Style poety-autora i poety-tłumacza współdziałają w tłumaczeniu. Przekłady Barańczaka są wynikiem kreatywnej, interpretacyjnej odpowiedzi na oryginalne wiersze.The thesis investigates Stanisław Barańczak’s translations of Ogden Nash’s poems. The first chapter presents the methodology, which assumes the analysis of translation from the perspective of the target culture, following the ideas of descriptive translation studies, put forward mainly by Gideon Toury and Theo Hermans. The thesis adopts André Lefevere and Susan Bassnett ideas of the cultural turn in translation studies, stating that many different factors of the target culture may shape the translations. Their views give rise to the creative turn in translation studies, assuming that the translator’s creativity may be the most salient factor influencing the translation products. This approach is applied to Barańczak’s renderings of Nash’s poems.In the analysis of creative aspects of Barańczak’s translations, the most distinctive features of the poetics of his original poetry are taken into consideration. The second chapter of the thesis describes Barańczak’s poetic style with the emphasis placed on those features that are relevant for the further analysis of his translations of Nash. His use of language as the topic of poetry, modifications of idiomatic expressions, syntactic and euphonic poetic devices are characterised. Besides, the chapter presents humour in Barańczak’s poetry. His translational practice is also briefly characterised with the aim of pointing to the relationship between his poetic style and his translations in general. The third chapter is devoted to Ogden Nash and his poetry. The brief introduction of the figure of the poet is followed by the description of his understanding of nonsense poetry based on the anthropological and sociological observation. The most important features of Nash’s nonsense poetry and of his poetic style are pointed out, that is his experimental attitude to rhyming and versification, mixing the formal with the informal, experiments with phraseology and intertextuality. The chapter focuses also on the areas of similarity between Nash’s and Barańczak’s styles with the aim of explaining why Nash may be an interesting poet for Barańczak as a translator. The last chapter of the thesis presents the translator’s creativity on the chosen examples of Barańczak’s translations. The relationships between Barańczak’s original poetic style and his translations of Nash are investigated and the features of the translation products are described. The analysis is conducted in the thematic sections, which present the development of Nash’s images, experiments with pronunciation and phraseology, sophisticated rhymes, alliteration as the main device of the translations, syntactic devices. The separate section is devoted to variants of one poem as the sign of creativity.The analysis shows that in Barańczak’s versions of Nash’s nonsense, the exploration of language becomes the most important feature, which is not the case in the original poems. In the shape of inventive linguistic play, Barańczak explores in his translations the potential of the language and displays its enormous possibilities for creating new forms and meanings. The poet-author’s and the poet-translator’s styles interact in translation. Barańczak’s translations are the result of creative, interpretative response to the original poems