The free movement of persons between the European Union and Switzerland

Niniejsza praca dotyczy aspektów prawnych stosunków Unii Europejskiej z Konfederacją Szwajcarii. Jest to państwo założycielskie Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu, które, w przeciwieństwie do pozostałych jego członków (Liechtensteinu, Norwegii oraz Islandii), nie należy do utworzonego na mocy umowy z Porto Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Pomimo tego szwajcarski porządek prawny pozostaje pod znaczącym wpływem prawa unijnego, a stopień integracji Szwajcarii z UE sprawia, iż jest ona często określana mianem quasi-członka UE.W 1992 r. Rada Federalna Szwajcarii złożyła wniosek o członkostwo w UE, jednakże został on zawieszony po wcześniejszym odrzuceniu w referendum narodowym umowy o EOG. W konsekwencji relacje z UE normowane są w drodze umów dwustronnych (bilateralnych, nazywanych też sektorowymi), których stronami obok UE są niekiedy także państwa członkowskie (umowy mieszane). Główne umowy połączone są w dwa pakiety, Bilateralia I i II, z których każdy negocjowany był łącznie. Umowa o swobodzie przepływu osób stanowi kluczową umowę pierwszego pakietu.Zjawisko przejęcia części acquis communautaire przez państwa nienależące do UE (europeizacja prawa) ma w przypadku Szwajcarii charakter poliformiczny. Przejęcie to odbywa się zarówno w drodze umów międzynarodowych, jak i jednostronnie, z woli ustawodawcy szwajcarskiego. W poszczególnych umowach różnie mogą łączyć się następujące elementy: zakres integracji przewidzianej w danej umowie (umowa integracyjna, o współpracy w danej dziedzinie, liberalizująca), dynamiczne lub statyczne przejęcie prawa unijnego, jego bezpośrednie stosowanie w porządku prawnym Szwajcarii lub zobowiązanie do uchwalenia ustawodawstwa równoważnego, zakres związania organów wewnętrznych orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości UE. Inaczej niż w przypadku państw EOG, europeizacja prawa w Szwajcarii ma charakter selektywny i w przeważającej mierze statyczny, co rodzi pogłębiający się rozdźwięk pomiędzy dynamicznie ewoluującym prawem unijnym a prawem obowiązującym w relacjach ze Szwajcarią. Kraj ten nie uczestniczy także w rynku wewnętrznym (pomimo wprowadzenia jego elementów) i opiera się na tradycyjnej współpracy międzyrządowej (brak organów ponadnarodowych).Na mocy umowy o swobodzie przepływu osób między stronami zostają stopniowo wprowadzone elementy swobód rynku wewnętrznego – swoboda przemieszczania się (przepływu) niektórych kategorii osób, a także, w ograniczonym zakresie, swoboda przedsiębiorczości oraz swoboda świadczenia usług. Umowa reguluje również koordynację systemów zabezpieczenia społecznego oraz wzajemne uznawanie kwalifikacji. W pracy przedstawione zostały etapy trwającego obecnie okresu przejściowego, zakres przedmiotowy i podmiotowy swobód po zakończeniu tego okresu oraz wyjątki od nich. Omówiono także charakter prawny umowy jako umowy mieszanej, zagadnienie bezpośredniej skuteczności postanowień umowy międzynarodowej zawartej przez UE, wzajemne powiązanie Bilateraliów I tzw. klauzulą gilotynową oraz ramy instytucjonalne (Wspólny Komitet).Ostatni rozdział pracy odnosi się do zakresu związania orzecznictwem TSUE na gruncie umowy oraz orzecznictwa Trybunału i szwajcarskiego Trybunału Federalnego. Orzecznictwo wydane przed datą podpisania umowy, dotyczące występujących w niej pojęć prawa unijnego, jest dla Szwajcarii wiążące. Trybunał Federalny opowiedział się za uwzględnianiem także nowego orzecznictwa, jeżeli nie przeciwstawiają się temu ważne względy.Obecnie uważa się, iż model statycznego przejęcia acquis wyczerpuje się i konieczne staje się zawarcie umowy ramowej, która m.in. powoływałaby wspólny ponadnarodowy organ sądowniczy.This thesis concerns the legal aspects of the European Union’s relations with the Swiss Confederation. Switzerland cofounded the European Free Trade Association but – in contrast to all other EFTA members (Liechtenstein, Norway and Iceland) – it does not belong to the European Economic Area (EEA) created by the Porto Agreement. Nevertheless the Swiss legal order is greatly influenced by the EU law and due to the high degree of Swiss integration with the EU the country is often styled its quasi-member.In 1992, the Swiss Federal Council submitted an application for EU membership but it has remained dormant since the rejection of the EEA Agreement in the national referendum. As a result, the mutual relations are regulated by the bilateral (sectoral) agreements, whose contracting parties may also be, in addition to the EU, its member states (mixed agreements). The crucial agreements are united in two packages, Bilaterals I and II, each of them negotiated jointly. The Agreement on Free Movement of Persons was concluded as part of the first package.Adoption of the acquis communautaire by non-member states (legal europeanization) is in case of Switzerland a polymorphic phenomenon. It is achieved through international agreements as well as unilaterally through domestic legislation. In the agreements the following characteristics may be combined in various ways: the degree of integration provided for in the agreement (integration, cooperation or liberalization agreements are distinguished), the dynamic or static adoption of the acquis, the principle of direct applicability of EU law or of the equivalence of legislations, the scope of the reference made (or lack thereof) to the case law of the Court of Justice of the EU. In contrast to the EEA, the europeanization in Switzerland is selective (partial) and mostly static, which results in incompatibility between the constantly developing EU law and the rules applicable in EU’s relations with Switzerland. Moreover, Switzerland does not participate in the internal market (only its elements were introduced) and relies on the classical intergovernmental cooperation, without establishing any supranational bodies.The AFMP has introduced between the parties the elements of the internal market freedoms – the free movement of certain categories of persons as well as, to some extent, the freedom of establishment and provision of services. It covers also the co-ordination of social security schemes and the mutual recognition of professional qualifications.The thesis presents the stages of the transitional period (which has not yet finished), the material and personal scope of the freedoms after its end as well as the exceptions. It concerns also the mixed character of the AFMP, the direct effect of the provisions of the EU international agreements, the so-called “Guillotine clause” linking the Bilaterals I and the institutional framework (the Joint Committee).The last chapter of the thesis focuses on the problem of the reference to the case law of the Court of Justice of the EU in the light of the AFMP, the case law of the abovementioned Court and of the Swiss Federal Tribunal. The relevant case law rendered prior to the date of the signature of the agreement is taken into account insofar as its application involves concepts of EU law. The Federal Tribunal ruled that the post-signature jurisprudence should be equally followed unless there are overriding reasons for not doing so.It has been suggested that the model of static adoption of the acquis has attained its limits. A framework agreement, establishing a supranational judicial body, is deemed to be necessary