Conflict of natural and anthropogenic features in the Skawa Valley at the area of Municipality of Makow Podhalanski.

Celem pracy jest zbadanie funkcji przyrodniczych i antropogenicznych w dolinie Skawy na obszarze gminy Maków Podhalański oraz rozpoznanie i opisanie występujących tam konfliktów. W pracy określono tendencje rozwojowe występujących konfliktów oraz sposoby ich minimalizacji lub zażegnania. W celu rozpoznania funkcji przyrodniczych i antropogenicznych doliny oraz występujących konfliktów zastosowano wiele metod. W pierwszej kolejności na podstawie literatury oraz materiałów kartograficznych scharakteryzowano elementy środowiska przyrodniczego. Następnie w dniach od 8 sierpnia do 7 września 2012 roku przeprowadzono badania terenowe w trakcie których skartowano: dzikie wysypiska śmieci, przepusty drogowe, wyrobiska żwirowe i zabudowę hydrotechniczną cieków. W kartowaniu wykorzystano formularz P. Sadowskiego (2000) do kartowania dzikich wysypisk śmieci, formularz P. Stefańskiego (2005) do kartowania przepustów drogowych oraz formularz do kartowania wyrobisk żwirowych opracowany przez autora i Ł. Pyzowskiego. W tym etapie dokonano również pomiaru hałasu komunikacyjnego na drodze krajowej nr 28, biegnącej wzdłuż doliny. Dolina Skawy na badanym obszarze pełni następujące funkcje przyrodnicze: korytarza dla płynących wód, transportu materii i mas powietrza, szlaku migracji roślin i zwierząt, zbiornika chłodnych, inwersyjnych mas powietrza, odbiornika materiału wynoszonego ze zboczy i górnej części zlewni oraz zbiornika wód podziemnych w aluwiach.Liczniejsze w dnie doliny są funkcje antropogeniczne. Badany teren pełni funkcję korytarza komunikacyjnego i korytarza dla infrastruktury przesyłowej. Stanowi też żyzny teren rolniczy, dogodne miejsce dla rozwoju osadnictwa, turystyki i rekreacji. Ponadto jest miejscem zasobnym w surowce mineralne i wodę pitną. Wykorzystywany jest też do składowania odpadów. W miejscach, gdzie przecinają się lub nakładają na siebie co najmniej dwie funkcje powstają konflikty. Na badanym terenie rozpoznano 12 konfliktów. Źródłem wielu z nich są wody powodziowe, powodujące duże szkody w infrastrukturze komunikacyjnej, przesyłowej, zabudowie hydrotechnicznej cieków, a przede wszystkim w osadnictwie. W obszarze zalewanym położone są m.in. 63 domy mieszkalne. Szkody powodowane są przez schodzące ze zboczy osuwiska. Negatywnie na środowisko wpływa nielegalna eksploatacja surowców mineralnych z dna doliny. O zjawisku eksploatacji świadczy m.in. istnienie 6 wyrobisk żwirowych. Źródłem konfliktów jest też hałas komunikacyjny, którego wartości w niektórych miejscach przekraczają dopuszczalną normę dla człowieka o 30 dB. Duża ilość ognisk zanieczyszczeń wpływa na złą jakość powietrza atmosferycznego oraz na jakość wód powierzchniowych i podziemnych. Niebezpiecznych jest 15 zrzutów cieków oraz 132 dzikie wysypiska śmieci, które ponadto pogarszają jakość krajobrazu w dnie doliny. Konflikty wywołują też zwierzęta powodujące szkody w uprawach rolnych. Stwierdzono, iż większość konfliktów wynika z niskiej świadomości ekologicznej oraz ciągle dużego przyzwolenia społecznego. Dowiedziono, że więcej konfliktów narasta, a jedynie 4 z nich zanikają. Na badanym terenie pojawia się coraz więcej działań łagodzących konflikty. W celu minimalizacji lub likwidacji konfliktów proponuje się następujące działania: odbudowa zniszczonej zabudowy hydrotechnicznej Skawy, wstrzymanie rozwoju zabudowy na terenach zalewanych i osuwiskowych, budowa obwodnicy Makowa Podhalańskiego lub stworzenie pasa roślinności wzdłuż szosy krajowej nr 28, dalsze organizowanie akcji sprzątania dna doliny, likwidację zrzutu ścieków, budowa toru rajdowego i wywieszenie tablic informujących o zakazie kąpieli w Skawie.Aim of this study is to investigate the natural and anthropogenic features in the Skawa Valley at the area of municipality of Makow Podhalanski, and to identify and describe the conflicts that occur there. In that study developmental tendencies have been specified, and the methods to minimize or neutralize them have been presented. In order to recognize natural and anthropogenic features of the valley and occurring conflicts in that area there were many methods used. At first, elements of the natural environment have been characterized on the basis of the literature and cartographic materials. Next, in the period from August 8th to 7th September 2012 field research have been conducted. During these research, wild rubbish dumps, road culverts, gravel excavation, hydro-technical building of watercourses have been mapped. There were P. Sadowski (2000) used for mapping wild rubbish dumps, P. Stefański (2005) for mapping the road culverts and author and Pyzowski form for mapping gravel excavation. There were also measurement of the traffic noise conducted, on the national road No. 28, along the valley. Skawa Valley at the research area fulfill natural features such as: being corridor for flowing water, transport of matter and air masses, migration route of plants and animals, container for cool and inversion air masses, receiver material from the slopes and the upper part of catchment, and container of the underground water in alluvia. Anthropogenic features in Skawa Valley are more numerous. Studied area acts as transport corridor and corridor for transmission infrastructure. It is also a fertile agricultural area, a favorable place for the development of settlement, tourism and recreation. Moreover, it is a place rich in mineral resources and drinking water. It is also used for the storage of waste. In places, where at least two functions are overlapping or crossing conflicts arise. There were 12 conflicts identified at the research area. The source of many of them are flood waters, causing severe damage to communication and transmission infrastructure, hydro-technical construction of watercourses, and especially to the settlement. 63 houses are located in the flooded area. Damages are caused by landslides coming down from the slopes. Negative impact at the environment has also illegal exploitation of mineral resources from the bottom of the valley. About the phenomenon of exploitation provides the existing of six gravel pits. The source of the conflict is also traffic noise which in some places exceeds the accepted limit for a man (30 dB more than the limit). A large number of pollution sources affect the poor air quality and the quality of surface water and groundwater. There are 15 dangerous sewage discharges and 132 wild rubbish dumps, which also affect the quality of the landscape in the bottom of the valley. Conflicts are also caused by animals making damages to crops. It was found that the majority of conflicts results from low ecological awareness and still high social acquiescence. It has been proved that more conflict arises, and only 4 of them disappear.In the study area there are more and more measures to mitigate the conflicts. In order to minimize conflicts or liquidation them, following actions are proposed: reconstruction of the destroyed hydro-technical building of Skawa, cessation the development of building in flooded areas and landslides, construction of the Makow Podhalanski’s ring road or creating a strip of vegetation along the national road No. 28, organizing cleaning action in the valley, liquidation of sewage discharge, construction of track racing and posting boards for non bathing in Skawa