Portrait of Czechoslovak society during the 'normalization' exemplified by life and writings of Ludvík Vaculík

The aim of this bachelor’s thesis is to portrait Czechoslovak society during so called “normalization” - the name given to the period from 1968 to 1989. Small, but very important part of this group were “dissidents” - citizens who criticized the practices and the authority of the Communist Party. Those two groups and the historical background are described in the first chapter of this work. The author of this thesis tries to show the big difference between dissidents and the rest part of the passive Czechoslovak society that were too scared to do or say anything against the Communist Party.“Normalization” was the consequence of the Prague Spring, which was the period of political liberalization in Czechoslovakia in 1968. Soon after the process of liberalization started, Soviet Union and the rest members of the Warsaw Pact decided to halt the reforms. On the night of 20-21 August 1968 the Warsaw Pact armies: Soviet Union, Bulgaria, German Democratic Republic, Hungary and Poland invaded Czechoslovakia. This invasion put an end to the liberalization process started by the reformist Alexander Dubček. As a result of the invasion, Gustáv Husák became the leader of the KSČ and started to "normalize" the country's political situation. He removed the reformists from the party and replaced them by conservatives. Czechoslovakia was again controlled by the party and society was scared to say anything against the Communist Party. The only people who were not afraid of that were dissidents. One of them was Ludvík Vaculík – the Czech writer and the journalist. Because he was against Gustáv Husák and his followers, Vaculík was not allowed to publish officially for twenty years of the “normalization” process. Because many writers were in the same situation, Vaculík decided to start a samizdat series – Edice Petlice (Edition Padlock). The second chapter of this work is dedicated to Ludvík Vaculík – a writer and Ludvík Vaculík – a dissident. In the last chapter the author of this thesis describes one of the most important Vaculík’s books “Český snář” (Czech Dream Book). In this book author describes his everyday life, his dissident friends and the rest part of the passive and scared society.Celem niniejszej pracy licencjackiej była próba sportretowania społeczeństwa czechosłowackiego, w tym ruchu dysydenckiego, w okresie „normalizacji”, co zostało następnie podparte przykładami z życia i twórczości pisarza Ludvíka Vaculíka, znanego w Polsce głównie ze swej działalności dysydenckiej. Lata 1968-1989, bo o tym okresie traktuje niniejsza praca licencjacka, był okresem wyjątkowym w historii Czechosłowacji. Można zaryzykować stwierdzenie, że wszystko się wówczas wywróciło do góry nogami – ludzie uczciwi i wykształceni zostali zepchnięci na samo dno, niektórych nawet pozamykano w więzieniach, podczas gdy oportuniści, kombinatorzy, ludzie wyznający zasadę „cel uświęca środki”, zostali wywindowani na sam szczyt - zajmowali wysokie stanowiska, mieli przywileje, o których reszta społeczeństwa mogła jedynie pomarzyć. W czasie dwudziestu lat trwania „normalizacji” władza promowała głupotę, przeciętność, usłużność, a krytykowała i potępiała indywidualizm, niezależność, inteligencję. Społeczeństwo czechosłowackie musiało się nauczyć funkcjonować w rzeczywistości absurdalnej, kiedy to drugi człowiek wzbudza nieufność, trzeba uważać na każde wypowiedziane słowo, by przez przypadek nie narazić się władzy, człowiek czuje się bezradny wobec swego losu, ma niewielką możliwość na kierowanie swoim życiem, bowiem w rolę kreatora rzeczywistości, niczym Wielki Brat z powieści Orwella, wciela się partia.Społeczeństwo czechosłowackie wiedziało co oznacza życie w państwie kierowanym przez partię komunistyczną, bowiem komunizm był systemem politycznym obowiązującym w Czechosłowacji już od 1948 roku, jednak w momencie, gdy społeczeństwo zachłysnęło się zmianami, jakie proponowała w 1968 roku Praska Wiosna, powrót do rzeczywistości sprzed zmian był więc bardzo bolesny. Powiew świeżości, demokratyzacja ustroju i wprowadzenie reform, tak ważnych dla normalnego funkcjonowania państwa, jak wolność słowa, zgromadzeń, praktyk religijnych – po prostu wolność, sprawiły, że ludzie nagle wybudzili się z letargu, odkryli, że można żyć inaczej. Brutalne przerwanie tej sielankowej atmosfery przez wojska Układu Warszawskiego sprowadziło społeczeństwo czechosłowackie na ziemię, pozbawiło ich złudzeń i odebrało nadzieję na jakiekolwiek zmiany w obrębie systemu komunistycznego, nie mówiąc już o całkowitej zmianie systemu z totalitarnego na demokratyczny.Jak zostało to pokazane w niniejszej pracy licencjackiej, społeczeństwo czechosłowackie w zdecydowanej większości przyjęło postawę bierną, rezygnując z jakichkolwiek form oporu czy nieposłuszeństwa wobec władzy. W pierwszym rozdziale zostały pokazane zarówno nastroje ogółu społeczeństwa czechosłowackiego, jak i postawa reprezentowana przez nieliczną grupę dysydentów, do których zaliczał się m. in. Ludvík Vaculík. Tło historyczne i opis postawy reprezentowanej przez zdecydowaną większość społeczeństwa czechosłowackiego ułatwiają zrozumienie, jak wielkie ryzyko ponosili wszyscy zaangażowani społecznie czy politycznie dysydenci i jak duża była ich rola dla późniejszych losów Czechów i Słowaków. Rozdział drugi rozstał w pełni poświęcony już konkretnie postaci Ludvíka Vaculíka – pisarza, oraz Ludvíka Vaculíka - zaangażowanego politycznie i społecznie dysydenta. Z kolei w rozdziale trzecim omawiany jest jeden z ważniejszych utworów w dorobku pisarza, a mianowicie powieść napisana w formie dziennika, będąca jednocześnie portretem społeczeństwa czechosłowackiego - „Český snář”. Na powieść składają się dziennikowe zapiski o życiu, snach, działalności dysydenckiej pisarza i jego znajomych, a także komentarze dotyczące społeczeństwa (autor często wspomina o nich, pisząc o tzw. „stosunkach”). Książka ta jest więc i potwierdzeniem tego, o czym traktują wcześniejsze dwa rozdziały. Vaculík jest bowiem takim pisarzem, dla którego inspirację stanowi rzeczywistość, w związku z czym większość jego utworów, a przede wszystkim „Český snář”, jest autobiograficzna i stanowi odzwierciedlenie rzeczywistości otaczającej pisarza