Evolution of Swoszowice - from a village by Cracov City to a spa

Przedmiotem badań autorki były Swoszowice – jednostka urbanistyczna południowej części Krakowa, o powierzchni 3,805 km2, zamieszkała przez 3828 osób, usytuowana wśród pagórków Podgórza Krakowskiego, w dolinie Wilgi. Długą historię tej miejscowości można podzielić na 3 okresy. Pierwszy – od założenia wsi w XIV w. wiązał się z kopalnią siarki, drugi – od połowy XIX w. – z zagospodarowaniem na cele lecznicze źródeł siarkowych, a trzeci – z powojenną urbanizacją, zakończoną włączeniem Swoszowic w granice Krakowa w 1973 r. Liczba ludności szybko rośnie, dzięki przyrostowi naturalnemu i imigracji, której sprzyjają dostępne dla budownictwa tereny. W 2012 r., zgodnie z przeprowadzoną przez autorkę inwentaryzacją, były tu 1002 domy mieszkalne, głównie jednorodzinne domki, o dość różnej architekturze – od najstarszych, typu zagrodowego, po najnowsze suburbia. Ekspansja tej zabudowy zaczęła zagrażać uzdrowisku, zajmującemu zachodnią część Swoszowic, przy mineralnych źródłach. Powstały tam duże obiekty, o funkcjach niemieszkalnych, np. handlowych. Ochrona – niezbyt skuteczna, dotyczy uzdrowiska, kilkunastu starych domów (niektóre są już opuszczone), oraz dwu austriackich fortów przy południowej granicy Swoszowic, wzniesionych pod koniec XIX w. Główną funkcją Swoszowic jest oczywiście lecznictwo uzdrowiskowe – w 2011 r. było tu 7340 kuracjuszy. Drugą co do znaczenia jest funkcja mieszkaniowa i związane z nią usługi oświatowe, handlowe i rzemieślnicze. Połączenia z innymi rejonami Krakowa zapewniają linie autobusowe. Ruch kołowy na głównych ulicach wyraźnie wzrasta. Z ponad 500 podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w Swoszowicach, większość działa poza dzielnicą – w różnych miejscach Krakowa. Funkcja uzdrowiskowa mogłaby mieć większe znaczenia pod warunkiem lepszej promocji uzdrowiska i ochrony jego terenu przed naciskami suburbanizacji. Swoszowice są rzadkim przykładem uzdrowiska w granicach wielkiego miasta – ze wszystkimi zaletami i wadami takiej lokalizacji.The author has dealt with Swoszowice, an urban unit in the southern part of Cracow City, covering 3,805 km2 and populated by 3828 people. There are mild hills and valley of the Wilga river. Long history of Swoszowice can be divided into 3 stages. The first one, since the village foundation in the 14th cent., was connected with sulphur mining, the second one – with a balneological use oh sulphur spring, initiated in the mid-19th cent., and the third one – with the postwar urbanization and including of Swoszowice into Cracow area, in 1973. The population number grows quickly, due to the natural increase and the immigration. This development in accompanied with that of construction activity. According to the author’s field work, there are 1002 houses, of various types, from the old rural one to the modern suburbs. Expansion of built-up areas menaces the spa zone, situated in the western part of Swoszowice. There are even great structures, building of non-residential function. Under protection (non efficient) are: the spa, some 20 old houses (partially abandoned) and two Austrian forts close to southern border of Swoszowice, built in the end of the 19th cent. Basic function of Swoszowice is, of course, the balneological treatment: in 2011 there were 7340 patients. The second most important one is dwelling and tertiary activities joined with that, like retail trade, education and craft. Swoszowice are linked with other Cracow districts with bus lines. The traffic in principal roads is grater and greater. Of some 500 economic entities registered at Swoszowice, most is active out of unit, in various parts of the city. The Swoszowice spa needs better promotion and protection against suburban pressure. This is an unique example of spa lying within the great city – with all advantages and disadvantages of such the location