The Degraded Town of Wielkie Oczy

The Degraded Town of Wielkie OczyThe author has dealt with Wielkie Oczy, the ex-town in the south-eastern Poland, close to the Polish-Ukrainian border, in the Podkarpackie (Rzeszów) voivodeship. This village lies on the Tarnogrodzki Plateau, among hills reaching 270 m a.s.l. Mixed forest covers a half of its area.Wielkie Oczy was founded in the 15th cent., but its development began in 1671, due to civic rights. It became soon an animate centre of trade, craft and local administration, populated by Poles (Roman Catholics), Ukrainians (uniates) and Jews – over 2000 people in total (in 1900). An economic crisis after 1918 caused the lost of urban status in 1934. During the Nazi occupation Jews were murdered, civil war with Ukrainian troops was ended by expulsion of this minority and the eastern part of Wielkie Oczy hinterland was cut off by new Polish-Soviet border (since 1993 –the Polish-Ukrainian one). All those have deepened the crisis. The redevelopment in the 60s was connected with natural gas mining and commuting to the cities of Lubaczów, Jarosław and other, where new jobs were available.The reconstructed village has some 1000 inhabitants – like 200 years earlier. The adjacent villages, forming the Wielkie Oczy rural commune, do some 3000. The basic problem is the unemployment, which, together with natural decrease and the outflow of youth, makes difficult the development.Wielkie Oczy still shows the old urban pattern in this centre, where one can find temples of 3 worships (2 closed), cemeteries and some wooden houses. But new buildings prevail and the standard of living is satisfactory.Basic functions of Wielkie Oczy are: local administration and services, education and culture, while agriculture and tourism are underdeveloped. The village is known as the Roman-Catholic sanctuary, of regional importance.According to the plans, Wielkie Oczy should develop as the tourist centre. Inhabitants of the village, asked by the author, prefer rather industry. Its interesting, that they are generally for the restoring of former urban status of Wielkie Oczy, although for the time being, this idea is unreal. The new initiatives of the village selfgovernment and its young inhabitants are badly needed.Wielkie Oczy, obecnie wieś, do 1934 r., miasto, leży w płd. – wschodniej części Polski na wschodnich krańcach woj. podkarpackiego, przy granicy z Ukrainą, na Płaskowyżu Tarnogrodzkim, zaliczanym do Kotliny Sandomierskiej. Panuje tu klimat umiarkowany, ze średnimi opadami rzędu 670 mm. Gleby średniej klasy, lekkie w uprawie i łagodny klimat sprzyjają rolnictwu, a malowniczy krajobraz stwarza też korzystne warunki dla turystyki.Wieś powstała około XV w. Jej szybki rozwój nastąpił dopiero po nadaniu jej praw miejskich magdeburskich 18 maja 1671 r. Do miasteczka przybyli Żydzi, którzy już w 1900 r. stanowili tu ponad 42% z 2 tysięcy mieszkańców. W czasie II wojny światowej hitlerowcy wymordowali niemal wszystkich Żydów, a wieś – zniszczyli. Odbudowane Wielkie Oczy odzyskują swe znaczenie, choć wieś ma obecnie tylko około 970 mieszkańców. Zabudowa Wielkich Oczu jest zwarta, a życie wsi skupia się wokół rynku i głównych ulic – pozostałości dawnego miasta. Dawną wielokulturowość upamiętniają dziś świątynie i cmentarze.Wielkie Oczy są centrum administracji i usług dla małej gminy (10 sołectw, 4 tys. ludności). Około 63 % ludności jest w wieku produkcyjnym, panuje tu jednak duże bezrobocie, ze względu na brak choć jednego większego zakładu przemysłowego, mała jest też liczba miejscowych podmiotów gospodarczych, co powoduje odpływ młodych mieszkańców wsi. Rolnictwo jest na niskim poziomie, a turystyka ogranicza się do wizyt pielgrzymów w miejscowym sanktuarium.W 2009 roku stworzono Plan Odnowy Miejscowości Wielkie Oczy, który wyznacza jej przyszłe kierunki rozwoju. Głównym ma być turystyka, jako funkcja w założeniu przynosząca dochody i podnosząca poziom życia mieszkańców. Podobnie przyszłość swojej wsi widzą ankietowani przez autora mieszkańcy. Wiedzą oni o miejskim niegdyś statusie Wielkich Oczu i pragną jego przywrócenia, co jednak obecnie jest nierealne