Vidovdanski hram Ivana Meštrovića, stvaranje Jugoslavije i paradoksi nacionalizma

Vidovdanski hram (1906-1913) skulptora Ivana Meštrovića, nekadašnje ubojito oružje Kraljevine Srbije u borbama za oslobođenje i ujedinjenje Južnih Slovena i glavni simbolički instrument u procesu stvaranja Jugoslavije, postao je svojevrsan relikt jugoslovenske umetnosti i pomalo zanemareno svedočanstvo novije srpske istorije. Međutim, zjapeća praznina oko ovog spomenika prisutna ne samo u Srbiji već i u drugim sredinama bivše Jugoslavije, ne govori samo o nespremnosti da se o njemu kritički sudi, već predstavlja simptom jednog obuhvatnijeg fenomena. Taj hijatus ne otkriva samo savremeni otklon od kritičkog promišljanja stvaranja Jugoslavije i srpskog iskustva u zajedničkoj državi – Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca (1918–1929), odnosno Kraljevini Jugoslaviji (1929–1941) – već i problematičnost osnova na kojima je počivao suverenitet njenih naroda