Transition elements into dome in Turkish architecture; 13th century Anatolian Seljuks Period example of Konya neighbourhood mosques

Kubbe mimarlık tarihi boyunca en önemli mimari üst örtü elemanlarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Kubbenin gelişimi, dörtgen ya da çokgen plan şemasından, daire tabanlı kubbe örtüsüne geçişi sağlayan, mimari sistemlerin gelişimi ile doğru orantılı olarak değerlendirilmektedir. Türk mimarisinde pandantif, tromp, üçgenli kuşak, düzlem üçgen ve kubbe kasnağı başlıkları altında incelenen geçiş elemanları, tarihsel süreç içerisinde cami, han, hamam, medrese ve mescit gibi farklı yapı türlerinde kullanılmıştır. 13. Yüzyılda Anadolu Selçukluları tarafından inşa edilen tek kubbeli mahalle mescitleri de bu yapı türleri arasında yer almaktadır. Çalışma kapsamında Konya kent merkezinde yer alan özgün biçimi ve yapı karakterlerini halen sürdüren, 21 mahalle mescidi ele alınmıştır. Mescitlerde kullanılan kubbeye geçiş elemanları temel birim, yükseklik, derinlik/genişlik, görünüm ve yapı malzemesi değerlendirme ölçütleri kapsamında incelenmiştir. İnceleme sonucunda 13. Yüzyıl Konya Mahalle Mescitlerinde kullanılan kubbeye geçiş elemanlarının küçük ölçekli ve genellikle bezemesiz olduğu tespit edilmiştir. Daha sonra karşılaştırma yöntemi ile bütün mescitler kubbeye geçiş elemanlarına göre değerlendirildiğinde; 13. Yüzyıl Konya Mahalle Mescitlerinde Büyük Selçuklu geleneğinin devamı olarak en çok tercih edilen geçiş elemanının tromp, daha sonra üçgenli kuşak çeşitleri olduğu görülmektedir. Pandantifin yalnızca iki mescitte kullanılması, bu geçiş sisteminin Konya mahalle mescitlerinde tercih edilen bir geçiş elemanı olmadığını göstermektedir.Dome is one of the most significant elements used as top covering in the history of architecture. Development of domes are considered parallel to the transition from rectangular or polygonal plan scheme to the architectural systems that provides circle based dome covering. Transition elements analyzed under pendant, squinch, triangular belt, plane triangle and dome hoop titles in Turkish architecture are used in mosques, taverns, bathhouses, madrasas and small mosques in historical process. Single domed neighborhood mosques built by Anatolian Seljuks in 13th Century are also one of these building types. 21 Konya neighborhood mosques at the city center, which still preserves its original function and structural character, are studied within the research. Transition elements into domes are used in small mosques are studied as a part of height, basic unit, depth/width, and view and material criteria. As a result of the search; transition elements into dome in 13th century Konya neighborhood mosques are determined to have small scale and usually plain. After all mosques are evaluated for transition elements into dome with comparison method; in 13th century Konya neighborhood mosques most preferred transitions elements are squinch, after that triangular belt styles are continuation of Great Seljuks. The use of pendant only in two mosques shows that this transition system is not a preferred transition element in Konya neighborhood mosques