Religion, State And Society Relations In Turkey From The Perspective Of Özdalga

Modernite ve sonrasında seyreden küreselleşme süreçleri dünyadahızlı bir değişim ve dönüşüm dalgasına yol açmıştır. Ancak yeryüzündekitüm coğrafyada bu dönüşümün yansımaları farklı olmuştur. Değişiminen çok etkili olduğu alan da toplumsal kontrol ve güç odaklarında olmuşböylece siyasi erkle doğrudan ilişkili olan kilise bağlamlı dini alan vebunun üzerinden sağlanan toplumsal kontrol mekanizmaları hızladönüşmüştür. Ancak modernleşmeye verilen tepkiler tek yönlü olmamış,toplumsal, tarihsel ve coğrafi şartlara göre karmaşık bir görünümkazanmış ve kazanmaya devam etmektedir. Elizabeth Özdalga, din-devletve toplum ilişkilerinin Batı Avrupa’daki serencamını sosyolojik açıdanyordamakta ardından genelde Müslüman coğrafyada özelde Türkiye’dekigelişim sürecini karşılaştırmalı olarak değerlendirmektedir. Söz konusubu karşılaştırmalı yaklaşımın yanı sıra modern ve ardılı dönemde din-toplum-devlet ilişkilerine sosyolojik bakabilmenin koşullarını eleştirel birçerçevede ortaya koymaktadır. Dini alana yönelik indirgemeciyaklaşımları eleştiri süzgecinden geçiren Özdalga, tarihsel ve bağlamsalbir yaklaşım geliştirmektedir. Bu yaklaşımın ardından İslam ve toplumilişkilerine objektif bakma iddiasında olan Özdalga, evrensel ve sentezcibir yaklaşımla, sosyolojik ve tarihsel bir zeminde Müslüman toplumların,modernleşmeyle etkileşimini ve geçirdikleri değişimi inceleme konusuetmektedir. Türkiye’deki modernleşme ve demokratikleşme sürecini deeleştirel olarak ele alan Özdalga, mevcut durumun iç ve dış nedenlerineyakından mercek tutmanın yanı sıra, Türkiye’deki din-devlet ve toplumilişkilerini aydınlar ve siyasi liderler üzerinden oluşturduğu tipolojilerüzerinden müşahhaslaştırmakta; diğer taraftan da sivil toplumungelişimi, din eğitimi, başörtüsü, dini cemaatlerin ortaya çıkardığıçoğulculuk gibi tartışmalı konuları, kurucu ideolojiyle olan çatışmalıilişkilere rağmen moderniteyle ilişkili süreçler bağlamında ve modernitelehine bir gelişme olarak sosyolojik inceleme konusu etmektedir.Modernity and globalization processes following it have given riseto a dramatic surge of change and transformation all around the world.Nevertheless, the reflections of this change have been experienceddifferently in different locations of the globe. The area where the changehas most deeply been experienced is that of the social control and powergroups, thus the area of religion in the context of the Church and socialcontrol mechanisms associated with it have underwent a quicktransformation. However, responses given to modernisation have notbeen one-way; instead they have assumed and are still assuming acomplicated appearance according to social, historical and geographicalconditions. Elizabeth Özdalga is sociologically evaluating the effect ofreligion-state and society relations in Europe and then is comparativelyappraising how this process evolves in the Islamic geography in generaland in Turkey in particular. In addition to this comparative approach ofhers, she critically frames the conditions of sociologically looking atreligion-state and society relations in the modern and the following times.Criticising reductive approaches to the area of religion, Özdalga developsa historical and contextual approach. Claiming to be objective in herapproach to Islam and society relations, Özdalga studies on a sociologicaland historical background the effect of Islamic societies on modernisationand the change they have underwent through a universal and unifyingmethod. Analysing the modernisation and democratisation process inTurkey critically too, Özdalga ,as well as looking closely at the internaland external reasons behind the current situation, personifies religion-state and society relations in Turkey through the typologies she formedvia intellectuals and political leaders on the one hand and sociologicallystudies controversial issues such as the development of the civil society,religious education, head-scarf and the plurality created by religiouscommunities in a context of modernity-related processes and as adevelopment to the benefit of modernity in spite of conflicting relationwith the founder ideology on the other hand