Türk Halk Anlatmalarında Olumsuz Tipler -Mit, Destan, Halk Hikayesi-

Halk anlatmalarının ve hatta tüm kurgusal eserlerin temelinde nesne ve olguların ikili karşıtlığı yer alır. İyi-kötü, güzel-çirkin, yaşlı-genç ve savaş-barış gibi karşıtlıklardan kaynaklanan mücadele, kurgusal eserlerdeki olay örgüsünü şekillendirir. Toplumların bu zıtlıkları algılayış şekilleri ise, kendilerine has anlatmalar oluşturmalarında etkili olur. İnsanlar, mensubu oldukları inanç sistemine bağlı olarak karşıt unsurların tek bir tözden veya farklı tözlerden geldiğini benimserler. Bu algılayış ve kavrayış farklılığı, toplumların bir-birinden farklı anlatmalara sahip olmalarının sebeplerinden biridir. Türk kozmogonik düşüncesindeki dikotomik anlayış da halk anlatmalarına yansımış ve halk anlatmalarındaki evren tasarımı bu anlayışla şekillenmiş ve buna bağlı olarak, Türk halk anlatmalarının şahıs kadrosundaki olumlu ve olumsuz karakterler birbirlerinin varlık sebeplerini oluşturmuştur. 2017 yılında, Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü’nde Prof. Dr. Metin Ekici danışmanlığında tarafımızca doktora tezi olarak savunulan bu çalışmada, Türklerin hayatı algılayış şekillerinin estetik yansıma-larından biri olan halk anlatmalarındaki olumlu ve olumsuz karakterler arasındaki ilişkiye, olumsuz karakterler penceresinden bakmayı tercih ettik. Bu bağlamda, Türk boylarına ait mit, destan ve halk hikayelerindeki olumsuz karakterler tarafından temsil edilen tiplerin, metinler içerisindeki yapı sistematiğini ortaya koymaya çalıştık. Bunun için; Altay, Başkurt, Hakas, Karaçay, Kazak, Kırgız, Nogay, Özbek, Saha, Tatar, Tuva, Türkiye, Türkmen ve Uygur sahası sözlü ve yazılı geleneklerindeki mit, destan ve halk hikaye-lerinden altmış ikisini (boylar ve varyantlarla birlikte) inceledik ve bu metinlerde 303 adet olumsuz karakter tespit ettik. Tespit ettiğimiz olumsuz karakterleri, tutarlı ve özgün bir sistem dahilinde sınıflandırdık. Olumsuz karakterlerin tespiti ve sınıflandırılmasında yapısalcı bakış açısını benimsedik ve bu bakış açısıyla özgün bir yöntem oluşturduk. Böylece, gerek içerik gerekse yöntem açısından Türkoloji araştırmalarına ve diğer alanlardaki kötülük veya karakter tipolojisi çalışmalarına özgün ve işlenebilir bilgi sunmayı hedefledik. (...