ISCRIZIONI ROMANE DI SEGNA E DINTORNI

L\u27autore nel presente saggio offre un quadro della raccolta epigrafica di epoca romana dell \u27ampio territorio di Segna, importante sede della tribù dei Liburni, che anche in epoca romana mantenne le sue prerogative di centro commerciale e di traffico lungo la costa orientale adriatica. Le ventidue iscrizioni di diversa datazione e fattura offrono parecchi dati epigrafici, onomastici e toponomastici importanti per lo studio del passato di Segna e del suo circondario. Questo fondo epigrafico si custodisce oggi nel Museo civico di Segna e nel Museo Archeologico di Zagabria, mentre una sola iscrizione si trova ancora in situ.Autor donosi popis, analizu i prosudbu svih pronadenih natpisa s kamenih spomenika grada Senja i blize okolice, koji su do sada pronadeni na razliCitim kamenim spomenicima. U uvodnom dijelu opisana je anticka Senja i njezino mjesto u Rimskom carstvu. Anticka Senia bila je vazno prometno i trgovacko srediste na istocnoj obali Jadrana. Anticku Seniu u svojim djelima spominju mnogi grcki i rimski pisci, na gotovo svim kartama navedena je kao luka, a spominju je: Apijan Aleksandrinac, Pseudoskilak, Plinije Stariji, Dian Kasije i Strabon, a spòminju je u geografskim i putopisnim djelima i neki srednjovjekovni pisci kao npr. Antonin Augustus, Anonimni Ravenjanin i Gvido Pisanus. Senja je gradansko pravo i status municipija dobila jos u vrijeme Augusta, a pripadala je i bila upisana u tribus Sergia. Pored anticke Senie znacajna su i municipalna sredista (gradovi) uz more ispod Velebita. Lopsica ili Aloupsoi (Sveti Juraj), Ortoplinia , Ospela, Murula, ili Pedetai (Stinica), Vegium, Vegia ili Begi (Karlobag) i Argyruntum (Starigrad - Paklenica). Svi navedeni i opisani epigraficki spomenici su svojevrstan arhiv u kamenu, a natpisi su uglavno votivnog sadrzaja, ima nekoliko i gradevnih natpisa, i dva dosta znacajna i interesantna terminacijska natpisa, koja kazuju o etnickom razgranicenju ilirskih plemena koja su zivjela na tim prostorima. Natpisi pruzaju dosta podataka o zivotu u gradu i o organizaciji i ustroju grada, razvijenom vjerskom zivotu, gospodarstvu, trgovini i migracijama stanovnistva. Veoma interesantno je, da su izvan zidina grada pronadena i tri grcka natpisa, koja su svakako raritet za sjeverni dio Jadrana. Ova tri natpisa govore o dosta nazocnom orijentalnom elementu stanovnistva u gradu Senju u anticko doba, koji je svakako igrao vaznu ulogu, posebice, u politickom i gospodarskom zivotu obnasajuéi razliCite funkcije. Nekoliko natpisa govore o stovanju razlicitih orijentalnih i italsko-rimskih kultova u Senju, ovdje su stovani kultovi bogova Mithre, Serapisa, Velike Majke (Magnae Mater ili Kibele), Libera, Si/vana i Dijane. A svakako u gradu i izvan grada bila su i svetista nekih od navedenih bogova, za ovu tvrdnju imamo i arheoloske potvrde u mnogobrojnim nalazima, posebice gradevnih dijelova hramova. Jedan gradevni natpis govori o obnovi kupalista, a drugi govori o obnovi hrama boga Libera (Dionisiosa). Svi pronadeni natpisi razliCite su starosti pa je i oblik isklesanih slova dosta razliCit Natpisi pokazuju dosta epigrafickih, onomastickih i toponomastickih podataka vaznih za proucavanje najranije proslosti grada Senja i okolice. Doista, svi ti vazni podaci potvrduju jedan povijesni kontinuitet grada od rimskog doba pa sve do danas. Praenomen i kognomen na veéini natpisa uvijek je rimski, a zasigurno, ako je i nazocno neko ilirsko ime ono se krije pod rimskim imenom. Veéina antickih natpisa objavljena je u kapitalnom djelu Theodora Mommsena: Corpus Jnscriptionum Latinarum (CIL) IIL svezak. Natpisi s kamenih spomenika danas se nalaze u Gradskom muzeju u Senju, Arheoloskom muzeju u Zagrebu, u dvoristu Senjske biskupije (2), a jedan natpis nalazi se in situ