STATUTO DEL CASTELLO DI ORSERA con cenno particolare alle caratteristiche linguistiche

Lo Statuto di Orsera del 1609 era ritenuto perduto. Fu ritrovato nell’Archivio di stato a Venezia da Marino Budicin tra i documenti riguardanti il castello di Orsera e pubblicato negli Atti del Centro di ricerche storiche (vol. XIII, 1982-1983). L’autore del presente contributo ha scoperto nel 2002 presso l’Archivio diocesano di Parenzo la trascrizione del suddetto Statuto, assieme alla trascrizione di un secondo Statuto di cui è autore un vescovo ignoto in un anno ignoto (certamente non prima del 1691). In questo lavoro non si perviene alla conclusione se lo Statuto sia mai entrato in vigore. L’autore però ritiene che il vescovo di Parenzo, signore feudale del castello di Orsera, avesse l’intenzione di renderlo vigente.Vrsarski statut iz 1609. godine do 1982./1983. smatrao se zagubljen. Nalazio se u Državnom arhivu u Veneciji i pronašao ga je prigodom svojih istraživanja u navedenom Arhivu Marino Budicin među gradivom koje se odnosi na Vsarsku Grofoviju. Objavio ga je u Atti rovinjskog Centra za povijesna istraživanja (Centro di Ricerche Storiche) 1982./1983. i tako obogatio seriju objavljenih statuta. Autor ovog rada pronašao je u Biskupijskom arhivu u Poreču (Archivio diocesano di Parenzo) 2002. prijepis navedenog Statuta zajedno s prijepisom Statuta čiji je autor nepoznati biskup nepoznate godine (svakako ne prije 1691.). Autor u uvodnom dijelu govori o pronalasku prijepisa Statuta pokušavajući ustanoviti koji bi porečki biskup mogao biti autor istog. Uspoređuje ‘novi’ Statut s onim iz 1609. godine. Stari je Statut mnogo kraći. Sadrži svega 59 glava (tzv. rubriche), a ‘novi’ 106. U Statutu iz 1609. godine nisu razdvojeni građanski i kazneni propisi nego su potpuno pomiješani. Treba također reći da raniji Statut nije predviđao smrtnu kaznu dok je u ‘novom’ ista predviđena u čak 14 glava u 24 slučaja. Autor ovog rada smatra da su propisi bili tako strogi kako bi se stanovnici suzdržali od zlodjela. Tome u prilog ide činjenica da pri dosadašnjem njegovu istraživanju u matičnim knjigama umrlih nije uočio da je netko bio pogubljen. Na kraju rada autor donosi usporedne tablice razlika i sličnosti među navedenim statutima kao i popis glava koje sadrže prijetnje smrtnom kaznom. Autor ne donosi zaključak o tome je li isti ikada stupio na snagu. No, svakako smatra da je porečki biskup, feudalni gospodar Vrsarske grofovije, imao namjeru da isti stupi na snagu. U svakom slučaju smatra da je tekst ovog novog Statuta vrijedan objavljivanja. Donosi također opis kodeksa i jezične karakteristike kao i načela priređivanja