OPTIMALITY THEORY IN PHONOLOGY

Ovaj članak uvod je u optimalnosnu teoriju i u načela njezine primjene u fonologiji. Optimalnosna teorija (OT) naziv je za teoriju jezika koja se zasniva na interakciji univerzalnih, prekršivih i rangiranih jezičnih ograničenja. Osnovna je ideja optimalnosne teorije da su površinski jezični oblici rezultat razrješavanja konfliktnih zahtjeva kojeim nameću dvije vrste ograničenja: ograničenja vjernosti koja zahtijevaju da površinski oblici budu što sličniji temeljnima te ograničenja obilježenosti koja zahtijevaju da površinski oblici budu što jednostavniji, prirodniji, prototipniji, odnosno što manje obilježeni. Jezični je oblik koji najbolje zadovoljava takva konfliktna ograničenja optimalan. U radu se prikazuju četiri područja. Prvo, optimalnosnu teoriju dovodi se u relaciju s ranijim generativnim modelima te se ističu određeni značajni fonološki problemi, kao što su duplikacija i urote, koji su doveli do preispitivanja derivacijske generativne fonologije i do osnutka fonologije zasnovane na ograničenjima. Drugo, obrazlaže se ustroj gramatike u optimalnosnoj teoriji i definiraju se ključni OT pojmovi kao što su optimalnost, ograničenja, evaluacija i obilježenost. Treće, načela OT gramatike primjenjuju se na raznolik skup segmentnih fonoloških alternacija kao što su jednačenja, ispadanja i umetanja. Četvrto, razmatraju se suprasegmentni procesi kao što su tonske alternacije i sinkope uzrokovane ritmom i prikazuje se njihova analiza u sklopu optimalnosne teorije. Optimalnosna teorija posljednjih je dvadesetak godina dominantan deskriptivni model u svjetskoj fonologiji, a ovim ju radom nastojimo približiti i hrvatskomu jezikoslovlju.This paper serves as an introduction to Optimality Theory and to the principles of its application to phonology. Optimality Theory (OT) is a formal theory of language, based on the interaction of universal, violable and ranked constraints. The core idea of Optimality Theory is that the surface language forms are a product of the resolution of the conflicting demands that are forced upon them by two types of constraints: faithfulness constraints that command the output form to be as similar to the input form as possible and markedness constraints which demand that the output forms be in agreement with the universal principles of simplicity and unmarkedness. The language form that best meets these conflicting requirements is the optimal candidate. The paper introduces four areas of significance. First, Otimality Theory is related to the earlier generative models of phonology, especially pointing out certain prominent phonological problems, such as the Duplication Problem and conspiracies, which have brought the traditional derivational phonology into question and which consequently led to the founding of constraintbased phonological models such as OT. In the second part, the architecture of the OT grammars is explained and certain central ideas like optimality, constraints, evaluations and markedness are defined. Third, the main principles of Optimality Theory are applied on a wide variety of segmental processes such as assimilations, deletions, epenthesis etc. In the fourth part, suprasegmental processes like rhythminduced vowel syncope and various tone alternations are described within the OT framework. Since Optimality Theory has been the dominant descriptive model in international phonology for the last two decades, the aim of this paper is to bring it one step closer to contemporary Croatian linguistics