Van leegstand naar leven: Een ander woon en leefmilieu voor de Nederlandse binnenstad

De Nederlandse binnenstad wordt veelal geassocieerd met een grote concentratie aan mensen, een hoge bebouwingsdichtheid en een sterke vraag naar ruimte. De afgelopen dertig jaar is er dan ook een aanzienlijke bevolkingsgroei waarneembaar in de grootste steden (Fig 1-1). De aantrekkings- kracht van de stad lijkt steeds sterker te worden, op zowel mensen uit het binnenland als het buitenland, waardoor de bevolkings- dichtheid toeneemt.1 De toestroom aan mensen naar de stad creëert gelijktijdig een grotere vraag naar ruimte. Dit wordt versterkt door het toegenomen ruimtegebruik in de stad per inwoner. Ter illustratie; van 1880 tot 2000 is in Amsterdam de bevolkingsdichtheid met een factor 9 afgenomen terwijl het stedelijk gebied in dezelfde periode met een factor 20 is toegenomen. De ruimtelijke groei van steden kan grotendeels verklaard worden vanuit toegenomen ruimtelijke eisen per persoon en maar beperkt door de bevolkingsgroei.2 De bevolkingsdichtheid neemt echter sinds de afgelopen dertig jaar in de binnenstad langzamerhand toe. Sinds de jaren tachtig is er weer een groei van het aantal inwoners en wooneenheden in de grote steden. Er schijnt een kentering plaats te vinden dat de bevolkingsdichtheid in de stad weer aan het toenemen is. Als deze kentering doorzet heeft dat grote gevolgen voor hoe Nederland en de steden worden vormgegeven. Het aantal inwoners is recent versneld toegenomen omdat het aantal gezinnen in de stad is toegenomen. Dit komt mede omdat jongeren minder vaak de stad verlaten. Ook het aantal wooneenheden neemt toe omdat er meer huishoudens samen op een enkel adres wonen. Daarnaast is de woningvoorraad geleidelijk groter geworden door het herbestemmen van vastgoed met een andere functie en is de woningleegstand afgenomen. Op sommige plekken is ook hetbouwvolume toegenomen door de uitbreiding van gebouwen door op- en aanbouw.3 Dit zorgt er dan ook voor dat de binnenstad verdicht (Fig 1-2,1-3). De grote vraag naar ruimte in binnensteden beperkt zich niet alleen tot wonen maar geld ook voor andere functies als winkelen, werken en vrije tijd.4 Dat er ongeveer 40.000 verdiepingen leeg staan in de Nederlandse binnensteden lijkt dan ook een onwaarschijnlijke tegenstelling.5 Deze leegstaande verdiepingen concentreren zich voornamelijk rond binnenstedelijke winkelgebieden met een hoge grondwaarde (Fig 1-4). Winkels en horeca veroorzaken niet alleen die hoge grondwaarde, maar zijn ook een van de weinige functies die deze hoge waarde kunnen bekostigen waardoor binnensteden langzamerhand veranderen in mono-functionele winkelgebieden. Winkels en horeca focussen zich voornamelijk op de begane grond waardoor de bovenliggende verdiepingen leeg staan of als opslag dienen. Het woon- en leefmilieu van de binnenstad is hierdoor vooral gefocust op retail en commercie. Ondanks de grote vraag naar ruimte blijft er hierdoor een aanzienlijk aandeel van de binnenstedelijke ruimte ongebruikt. Deze leegstand heeft niet alleen negatieve gevolgen voor de leefbaarheid en de ruimtelijke kwaliteit, maar biedt ook geen oplossing voor het gebrek aan woonruimte en andere sociaal maatschappelijke problemen. Er zal dan ook een oplossing moeten worden geboden om deze leegstand tegen te gaan ten gunste van de leefbaarheid van de stad. Door leegstaande verdiepingen te herontwikkelen word er effectief met de ruimte wordt omgegaan. Er moet worden gezocht naar een gezonde balans tussen functies als wonen, werken, winkels, horeca en cultuur die een levendige binnenstad kenmerken. Het woon- en leef- milieu van de Nederlandse binnenstad moet zich richten op een diversiteit aan functies van een kwalitatief hoogwaardig niveau dat ten goede komt aan de leefbaarheid van de stad.5, 6, 7Explore LabArchitectureArchitecture and The Built Environmen