Snijden voor sociale binding

Al jaren bestaat er het dilemma hoe er omgegaan zou moeten worden met achterstandsbuurten. Al in 1961 betoogt Jane Jacobs dat een zo groot mogelijke diversiteit wat betreft bevolking, functies en architectuur bijdragen aan een goede wijk. Door deze diversiteit zullen levendigheid, creativiteit, veiligheid en sociale interactie bevordert worden. Een goede plaatsing van wijkeconomie in de woonwijk kan deze waarden sterk naar voren laten komen vanwege de sociale voordelen die het met zich mee brengt. Zo wordt het sociaal kapitaal binnen de woonwijk vergroot en komt er meer activiteit op straat door de aanloop van de ondernemingen. Hierdoor ontstaan er meer ontmoetingsplekken in de wijk en is er meer sociale controle. Daarnaast houden ondenemers zich bezig met het schoon, heel en veilig houden van hun omgeving. Het blijkt dat ‘zien ondernemen is doen ondernemen’. Er ontstaat een meer stimulerende omgeving voor de bewoners van de wijk. De wijk en buurt die dienen als casus voor het onderzoek zijn de wijk Carnisse met daarin gelegen de Eilandenbuurt in Rotterdam-Zuid. Deze wijk wordt in zijn geheel geduid als achterstandswijk. De vraag is hoe een goede plaatsing van wijkeconomie hier vorm zal kunnen krijgen. De hoofdvraag die de basis vormt voor dit onderzoeksrapport luidt daarom als volgt: hoe kan er door middel van architectuur ruimte gecreëerd worden voor ondernemingen in de wijk Carnisse op een manier die aansluit bij de behoeften van de wijk met haar bewoners en ondernemers? Om daar antwoord op te kunnen geven door middel van een ontwerp is er eerst onderzoek gedaan naar hoe de huidige ondernemers zich organiseren binnen de woonwijk. Aan de hand van twaalf interviews met ondernemers uit de wijk Carnisse zijn er zes thema’s naar voren gekomen die belangrijk zijn voor de ondernemers van de woonwijk. Zo blijken reprociteit in sociale controle, mogelijke adaptiviteit van de benodigde ruimte, de ontsluiting van de locatie en de reikwijdte van de onderneming wat betreft het klantenbestand belangrijk. Ook de gecreëerde overgang tussen de openbare ruimte en de onderneming en de relatie tussen de ‘back’en de ‘front’ van de onderneming blijken belangrijke karaktereigenschappen van de bedrijven te zijn. Om de ondernemer als belangrijke actor voor het creëren van levendigheid, creativiteit, veiligheid en sociale interactie in de wijk te behouden of naar de wijk toe te krijgen, zijn deze waarden meegenomen in het maken van een ontwerp. Om het doel van het verbeteren van de situatie in een achterstandswijk te kunnen bereiken is er gekozen om een lint van ondernemingen te realiseren haaks op de bestaande bebouwing. Hiermee worden de sociale voordelen zoveel mogelijk verspreid over de buurt, maar wordt er toch geclusterd in een lint vanwege de economische voordelen die dit voor de ondernemingen heeft. Doordat het lint dwars door de bestaande bebouwing zal snijden, worden meerdere binnenterreinen openbaar. Deze binnenterreinen zijn met elkaar verbonden door een visuele as van het ene binnenterrein naar het andere. Dit versterkt het cluster, de spreiding en de identiteit. De huidige straatprofielen blijven zoveel mogelijk in tact. De ondernemingen zullen zich midden in de woonstraten bevinden, waardoor de controle op straat heel direct is en de bewoners de ondernemingen regelmatig vluchtig contact zullen hebben met de voorbijgaande bewoners. Het opensnijden van de binnenterreinen biedt ruimte voor extra parkeergelegenheid en een kleine publieke ruimte voor ontmoeting. De samenvoeging van bedrijfsruimtes is mogelijk en bij uitbreiding zullen de ‘back’ en de ‘front’ meer gescheiden kunnen functioneren. De ruimte voor uiting van bedrijven in de publieke ruimte zal worden aangegeven door bouwkundige elementen. Een lint is de uiteindelijke vorm die het ontwerp aan zou kunnen nemen. Er zal gestart worden met de ingreep in twee van de huidige bouwstroken. Deze ingreep kan op zichzelf functioneren en bij succes zal in het volgende blok weer een ingreep plaats kunnen vinden. Er kan voor gekozen worden de grootte van de ruimtes aan te passen naar de vraag. Zo kan het lint langzaam groeien op basis van de vraag en de behoefte aan het soort ruimte. Belangrijk is dat een enkele ingreep op zichzelf kan functioneren. Het is trial-and-error-architectuur. De voorgestelde oplossing is een basis waarop in de praktijk lichte variaties aangebracht kunnen worden als de vraag naar ruimte veranderd. Het lint groeit naar behoefte van de buurt met haar ondernemers en bewoners. Het ontwerp is een volgende schakel zin de ketting van ontwerpen voor (achterstands)buurten op basis van de ideeën van Jane Jacobs. Het lint zal de sociale interactie in de buurt vergroten, de veiligheid op straat verbeteren en de activiteit die ondernemingen met zich meebrengen zullen de levendigheid vergroten. Bewoners zullen zich weer thuis gaan voelen in hun eigen buurt door de groeiende soicale binding met hun woonomgeving.VeldacademieArchitectureArchitecture and The Built Environmen