Hoekkunst

In the twentieth century, the development of Amsterdam was marked by important moments of change. These moments are still visible as sudden transitions in the year rings of the concentrically grown city. The first transformative moment can be deduced from the year rings created around 1920. The nineteenth- and early twentieth-century extensions of the city were based on the existing rural polder structures. This changed drastically in the 1920s as the new extensions replaced the old landscape patterns with a formal and autonomous composition of lanes, streets, squares and canals. The change was made visible for the first time in Plan Zuid, H.P. Berlage’s famous urban development plan, which took its final shape following a series of design proposals in 1915.1 The second transformation took place about 20 years later, when the closed city blocks with a diversity of functions that defined the lanes and streets of Berlage’s plan were replaced by individual buildings, each with a specific function and free-standing in a continuous open space, most clearly articulated in Cornelis van Eesteren’s Algemeen Uitbreidingsplan (AUP). The way in which the artist’s studio, as a special variety of a combined living and working space, is incorporated and represented in the buildings in these different periods is exceptionally illustrative of the radical changes in the relationship between urban structure, architecture and programmes over time.In de ontwikkeling van Amsterdam zijn in de twintigste eeuw momenten van grote verandering aan te wijzen. Deze zijn nog steeds zichtbaar in de plotselinge overgangen in de jaarringen van de concentrisch gegroeide stad. Het eerste moment van omslag is leesbaar in de jaarringen rond 1920. De op de oorspronkelijke landschappelijke polderstructuren gebaseerde uitleg van de eind negentiende- en vroeg twintigste-eeuwse stad verandert dan op drastische wijze in een formele en autonome structuur van lanen, straten, pleinen en kanalen. Dit werd het eerst zichtbaar in Plan Zuid, het beroemde uitbreidingsplan van H.P. Berlage dat na een reeks van ontwerpvoorstellen in 1915 zijn definitieve vorm aannam. De tweede omslag vindt een kleine 20 jaar later plaats; de gesloten bouwblokken met een diversiteit aan functies die de lanen en straten van Berlage’s plan definiëren worden vervangen – het meest pregnant in Cornelis van Eesteren’s Algemeen Uitbreidings Plan (AUP) – door individuele gebouwen met elk een specifieke functie, vrijstaand in een doorgaande open ruimte. De wijze waarop het kunstenaarsatelier, als bijzondere vorm van de combinatie van wonen en werken, in deze verschillende perioden in de bebouwing wordt opgenomen en gerepresenteerd, is buitengewoon illustratief voor de radicale veranderingen in de verhouding tussen stedenbouwkundige structuur, architectuur en programma