Yüksek lisans ve doktora öğrencilerinin görüşleri doğrultusunda araştırma yöntem ve teknikleri dersinin bireylere katkısı ve önemi

Giriş Araştırma, bilgiye ulaşma amacıyla yapılan tüm çalışmaları içeren süreçtir. Günlük hayatta, öğrenmek istediğimiz ya da öğrenmek zorunda olduğumuz bilgileri edinebilmek için çeşitli araştırmalar yaparız. Ancak bilimsel bir araştırma yapmak, bundan daha fazla, daha kapsamlı ve daha kurallı bir sürece işaret eder. Bilimsel araştırma; veri toplama, analiz ve yorumunda belirli prosedürlere uyulan araştırmalardır (Balcı, 2011). Belirli bir metodolojiye ve prosedürlere sahip bilimsel araştırmalar yoluyla, insanlığın gelişiminde önemli yere sahip bilimsel bilgi üretilir. Araştırma yöntem ve teknikleri dersi, araştırma yapacak bireylere bu prosedürlerin öğretilmesinin amaçlandığı bir derstir. Verilen eğitim ile bireylerin yapacağı bilimsel araştırma ve çalışmaların kurallara uygun olması ve aynı zamanda bu çalışmaların nasıl yapılacağı konusunda bireye yol gösterilmesi hedeflenmektedir. Türkiye’de araştırma ile ilgili dersler 80’li yıllarda okutulmaya başlanmış, ancak 1997 yılında yapılan düzenlemeyle üniversitelerin programlarından bu dersler çıkarılmıştır. Daha sonra yapılandırmacılık anlayışının hâkim olduğu yeni bir program hazırlanınca, araştırma derslerinin eksikliği ve önemi fark edilmiş ve YÖK kararı ile yeniden üniversitelerdeki birçok bölümün ders programına araştırma dersi konulmuştur (Fırat, İzmirli, İzmirli ve Kurt; 2011). Lisansüstü eğitim programlarının tamamına yakınında da bilimsel araştırma yöntem ve teknikleri dersi yer almaktadır. Lisansüstü programlar, alana ilişkin uzmanlık ve üst akademik gelişimin sağlandığı eğitimler olarak, bilimsel bilgi üretimi ve kullanımında öğrencilere yeterlikler kazandırmayı hedefler. Bu programlardaki araştırma dersinde, öğrencilerin bilimsel metodolojiye uygun olarak araştırma yapma ve bulgularını bilimsel kurallara uygun olarak raporlama yeterliği kazanmaları hedeflenir. Araştırmanın Amacı Bu araştırmanın amacı, lisansüstü öğrenime devam eden öğrencilerin, lisansüstü programlarda aldıkları bilimsel araştırma yöntem ve teknikleri dersi hakkındaki görüşlerini saptamaktır. Bu görüşlerin, dersin etkililiği ve verimliliği ile ilgili bir kanı oluşturması beklenmektedir. 1.Lisansüstü öğrencilerinin bilimsel araştırma yöntem ve teknikleri dersine ilişkin sahip oldukları genel izlenimleri nasıldır? 2.Lisansüstü öğrencilerinin bilimsel araştırma yöntem ve teknikleri dersinin zorunlu olup olmaması ile ilgili görüşleri nelerdir? 3.Lisansüstü öğrencilerinin, bu dersin öğrenciye, eğitim sistemine ve topluma katkısı ile ilgili düşünceleri nelerdir? 4.Lisansüstü öğrencilerinin dersin içeriği ve işleniş tarzına ilişkin görüş ve önerileri nelerdir? Yöntem Lisansüstü öğrenimine devam eden öğrencilerin bilimsel araştırma yöntem ve teknikleri dersine ilişkin görüşlerini belirlemek amacı ile yapılan bu çalışmada tarama modeli kullanılmıştır. Tarama modelindeki araştırmaların temel özelliği, geçmişte veya halen var olan bir durumun belirli özelliklerinin betimlenmesi için veri toplanmasıdır (Biçer, Bozkırlı, Er; 2013). Araştırmada nitel araştırma yönteminin tercih edilmesinin nedeni ise bu yöntemin toplumsal yaşam ve insan ile ilgili problemleri, görüşme ve gözlem gibi tekniklerle sorgulayarak, anlamları ve ilişkileri parçadan bütüne (tümevarım) açıklamaya olanak sağlamasıdır (Neuman, 2007; Akt. Memduhoğlu 2012). Bulgular Çalışmada, katılımcıların tamamının bilimsel araştırma yöntem ve teknikleri dersinin zorunlu olması gerektiğini düşündükleri belirlenmiştir. Bu cevapların gerekçeleri olarak, araştırma yapacak bir bireyin araştırma yöntemlerini, kurallarını ve tekniklerini tam olarak bilmeden sağlıklı ve işlevsel bir araştırma yapamayacağı gösterilmiştir. Bilimsel araştırmanın metotlarını ve kurallarını bilmeyen bir öğrencinin, hem öğretim sürecinde hem de akademik çalışmalar yaparken birçok zorlukla karşılaşacağı ve yardım alma ihtiyacı duyacağı belirtilmiştir. Çalışmaya katılanların ifadelerine göre, araştırma yöntem ve tekniklerinin öğretimi sadece yükseköğretim kurumlarında değil ortaöğretim kurumlarında da yapılmalıdır. Ortaöğretimde verilecek temel bir bilimsel araştırma eğitimi ile öğrencilerin üniversitedeki eğitime hazırlıklı olmaları sağlanacak ve kullanılan terim, kavram ve yöntemlere yabancı olmamaları sağlanmış olacaktır. Ayrıca öğrencilerin bilimsel çalışmalar hakkındaki fikirlerine ve bilimsel çalışma yapma isteklerine olumlu yönde katkı sağlanmış olacaktır. Bunun yanında öğrencilerin bilimsel araştırma yapmanın çok zor olduğuna yönelik inançlarının değiştirilmesine de katkı sağlanmış olacaktır. Bilimsel araştırma yöntem ve teknikleri dersini alan bir öğrenci daha nitelikli ve sistemli araştırma yapmayı öğreneceğinden, yapacağı çalışmalarda sahip olduğu bilgilerle aynı oranda nitelikli ve sistemli olacaktır. Yine katılımcıların görüşlerine göre; araştırma yöntem ve tekniklerini kavrayarak yola çıkan bir araştırmacı, yapacağı bilimsel çalışmalarda sistematik bir yol izleyecek, güvenilir ve geçerli bir çalışma yapabilecektir. Bilimsel çalışmaların nitelikli ve güvenilir olduğu bir ortamda kaliteli bilimsel düşünceler gelişecek ve dolayısıyla kaliteli düşünen, sorgulayan ve araştıran bireyler yetiştirilmiş olacaktır. Bu bireylerin yer alacağı eğitim sisteminin kalitesi artacağı gibi, eğitimin niteliğinden fazlası ile etkilenen toplumun bilimsel düşünce tarzı ve bakış açısındaki kalite de aynı ölçüde artacaktır. Kaliteli eğitimin kaliteli bir toplum oluşturacağı görüşü, tartışılmayacak kadar açık bir durumu ifade etmektedir. Tartışma Çağımızın eğitim sisteminin temel amacı; araştıran, sorgulayan, üreten, ürettiğini paylaşan ve bunları gerçekleştirirken bilimsel bir tutum sergileyen bireyler yetiştirmektir. Bu amaç göz önüne alındığında, bireylerin araştırmanın yöntem ve teknikleri konusunda eğitimden geçmesi bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu eğitimi sağlamak için, günümüzde eğitim fakültelerinin lisans bölümlerinin büyük çoğunluğunda bilimsel araştırma yöntem ve teknikleri dersi okutulmaktadır. Böylelikle ilerde genç bireyleri eğitecek ve topluma kazandıracak öğretmen adaylarının, bu bireyleri araştıran, sorgulayan ve düşünen bireyler olarak yetiştirmelerini sağlamak hedeflenmektedir. Yetiştirilmesi hedeflenen bu bireylere kazandırılmak istenen bir diğer önemli özellik ise araştırma yeterliğidir. Araştırma yeterliği, araştırma teknikleri, istatistik, ölçme-değerlendirme ve bilgisayar bilgisi alanlarının bir bileşeni olarak ifade edilmektedir. Yapılan çalışmalar araştırma eğitimindeki eksiklerin ve yetersizliklerin ciddi boyutlarda devam ettiğini ortaya koymaktadır. Bununla birlikte, son yıllarda araştırma bilincini yerleştirmek ve araştırma niteliklerini geliştirmek üzere önemli adımlar atılmış, araştırma yöntemleri konusunda yayınlar artmış ve araştırma ile ilgili dersler lisans ve lisansüstü düzeydeki eğitim programlarında yer almıştır (Saracaloğlu, 2008). Bilhassa genç nesiller yapılandırmacı yaklaşım temele alınarak yetiştirilmek isteniyorsa; bilimsel araştırma, inceleme, problem çözme ve eleştirel düşünme becerilerini kazandırmakla yükümlü olan öğretmenlerimizin öncelikle kendilerinin bu beceri ve yeterliklere sahip olmaları da büyük bir önem taşımaktadır. Sonuç ve Öneriler Geleceğin öğretmenlerine, akademisyenlerine, araştırmacılarına bilimsel düşünme, sorgulama, araştırma ve bilgiye ulaşmanın doğru ve objektif yollarının öğretilmesi ve öğrendiklerini kullanma becerilerinin gelişmesine yardımcı olunması araştırma derslerinin okutulması ile mümkündür. Bu nedenle araştırma yöntem ve teknikleri dersi lisans ve lisansüstü programlarda zorunlu olarak okutulmalıdır. Araştırma yöntem ve teknikleri eğitimi alan bir birey sadece kendi kişisel gelişimine ve bilimsel çalışmalarına katkı sağlamakla kalmayacak, aynı zamanda içinde bulunduğu topluma da fayda sağlayacaktır. Hayata, insana ve yaşananlara objektif ve eleştirel bir bakış açısı ile bakmayı bilen, sorgulayan, bilime ve bilmeye merak duyan, düşünen ve düşündüklerini nasıl aktarabileceğini bilen bireylerin yetiştirilebilmesi için, bu bireyleri yetiştirecek öğretmenlerin ve akademisyenlerin aynı bilimsel bakış açısına ve düşünce yapısına sahip olacak şekilde yetiştirilmesi çok önemlidir. Bu da araştırma derslerinin okutulması ile mümkündür. Bu nedenle dersin öneminin kavranması ve içeriğinin öğrenciye tam anlamı ile aktarılabilmesi için, bilimsel araştırma yöntem ve teknikleri dersi zorunlu bir ders olarak programda yer almalıdır